Ka ende një shans për ta shpëtuar Afganistanin

30 Gusht 2021, 13:16, Blog CNA

Ka ende një shans për ta shpëtuar Afganistanin

Nga Saad Mohseni ?Financial Times?

Kur forcat amerikane dhe forcat e tjera ndërkombëtare, të jenë larguar javën e ardhshme me avionë nga Aeroporti Ndërkombëtar ?Hamid Karzai? në kryeqytetin afgan Kabul, ato do të lënë pas një vend të zhytur në një krizë të thellë humanitare dhe ekonomike.

Monedha vendase ka pësuar kolaps, ndërsa inflacioni po ua shkatërron afganëve edhe ato pak kursime që kanë ruajtur. Ndihmat për zhvillim janë ndalur, ndërsa në mbarë vendin ka mbi 550.000 njerëz të zhvendosur nga shtëpitë e tyre.

Shumë nga më afganët më të arsimuar dhe më të aftë, po detyrohen të largohen në kërkim të sigurisë dhe mundësive jashtë vendit. Mijëra të tjerë do ta kalojnë kufirin në këmbë, duke e provuar fatin e tyre në rajon dhe më gjerë.

Megjithatë shumica do të detyrohen të qëndrojnë në vend. Ndërkohë ka ende shumë gjëra që mund të bëjë komuniteti ndërkombëtar për t?i mbështetur ata, si dhe për të ushtruar një presion të mjaftueshëm mbi talebanët, me synim parandalimin e shndërrimit të Afganistanit në një shtet tërësisht të dështuar.

Braktisja e plotë e Afganistanit, do të ishte një gabim i tmerrshëm. Kjo që ndodh tani është një katastrofë e parashikueshme, fryt i vendimit të pamatur të presidentit amerikan Xho Bajden për t?u tërhequr, dhe me pasoja edhe më të rënda nga sa mund të priteshin për shkak të vendimit të kryeministrit afgan Ashraf Gani për t?u arratisur me shpejtësi nga vendi.

Në rast se nuk ndërmerren përpjekje të përbashkëta për të adresuar pasojat e kësaj tërheqjeje të nxituar, situata vetëm sa do të përkeqësohet. Ditët e fundit, ne kemi parë armiqtë e vjetër politikë të ulen përballë njëri -tjetrit në Kabul. Kjo gjë duhej të kishte ndodhur shumë më herët.

Është thelbësore që këto negociata të mos kenë të bëjnë vetëm me ndarjen e pushtetit, por të kenë kryesisht në fokus interesat e popullit afgan. Talebanët kanë bërë disa deklarata inkurajuese mbi respektimin e të drejtave të njeriut, lirinë e lëvizjes për gratë, dhe arsimimin e vajzave.

Këto deklarata duhet të përkthehen tani në angazhime kushtetuese, që të synojnë ruajtjen e arritjeve dhe përfitimeve në 2 dekadave të fundit. Talebanët duhet të vendosin nëse duan të sundojnë përmes frikës dhe terrorit, apo t?u japin afganëve një shans për të ardhmen. Afganistani ishte tashmë vendi më i varfër i Azisë, në aspektin e të ardhurave për frymë, që para rivendosjes nën kontrollin e talebanëve. Miliardat e investuara në këtë vend gjatë 20 viteve të fundit, u përdorën kryesisht për të financuar përpjekjet e luftës. Ato nuk i ndihmuan afganët e zakonshëm, shumë prej të cilëve janë zhytur në varfëri vitet e fundit, dhe kanë nevojë urgjente për ndihmë.

Talebanët duhet ta kuptojnë se kjo situatë nuk është e qëndrueshme. Ata nuk do të jenë dot në gjendje të qeverisin një vend me njerëz të uritur, me një ekonomi në kolaps, dhe pa investime të huaja. Ndërkohë, edhe komuniteti ndërkombëtar duhet të përballet me rreziqet e kësaj situate.

Këshilli i Sigurimit i OKB-së duhet të emërojë menjëherë një të dërguar special për të adresuar krizën humanitare. Qeveritë duhet të përdorin burimet e nevojshme për t?i mbështetur këto përpjekje. Ne i kemi parë këto kohë pasojat tragjike të mosveprimit, në Jemen dhe gjetkë.

Kjo situatë është gjithashtu një mundësi për të bashkëpunuar me talebanët dhe me rajonin në tërësi. Talibanët janë të vetëdijshëm se ata kanë trashëguar një vend të shkatërruar nga 4 dekada luftë, dhe nuk mund të kenë vetë burimet e nevojshme për rindërtimin e vendit.

Po ashtu ata e dinë se Afganistani, nuk është i njëjti me atë që ishte 20 vjet më parë. Tani talebanët duhet të përballen me një popullsi në rritje të të rinjve, të cilët nuk e ka njohur kurrë sundimin taleban, me gratë e fuqizuara, dhe me një strukturë shoqërore të transformuar nga lidhja dixhitale dhe qasja ndaj botës së jashtme.

Talibanët ndërkohë kërkojnë një legjitimitet ndërkombëtar, për të shmangur skenarin e shndërrimit të Afganistanit si Koreja e Veriut pa dalje në det. Komuniteti ndërkombëtar, që ka një interes të caktuar në parandalimin e krijimit të një ?parajsë terroriste? të re, dhe në destabilizimin e një rajoni ku ndodhen 3 fuqi bërthamore, duhet që ta shfrytëzojë këtë nevojë për njohje, dhe t?i bindë talebanët që të kenë një qasje më të përshtatshme.

Të gjithë ata që kanë ndikim në stabilitetin e Afganistanit duhet të mblidhen sa më parë në një tryezë, dhe të bien dakord për një sërë interesash themelore të përbashkëta. Këtu përfshihet ruajtja e integritetit të vendit, dhe shmangia e konflikteve të mëtejshme, dhe e fragmentimit të mundshëm.

Afganistani duhet të jetë ekonomikisht i qëndrueshëm, dhe të shërbejë si një rrugë tregtare që lidh Azinë Qendrore me pjesën tjetër të kontinentit. Të drejtat e popullit afgan duhet të mbrohen, dhe të plotësohen nevojat e tij themelore.

Duhet të mbështeten sistemet ekonomike në vend, në mënyrë që të rifillojë jeta në qendrat urbane, dhe kjo mund të arrihet përmes investimeve të nevojshme. Asnjë vend i vetëm nuk është i aftë të luajë këtë rol, ndaj duhen përpjekjet e të gjithëve për ta nxjerrë Afganistanin nga krizat e tij të ndërthurura.

SHBA-ja dhe aleatët e saj nuk kanë më ndikim dhe as besueshmëri për ta bërë vetë këtë gjë, ndërsa vendet e rajonit janë të motivuara nga interesat vetjake dhe konkurruese. Rruga e vetme që duhet ndjekur është që OKB-ja të ndërhyjë sa më parë, të adresojë nevojat humanitare, të bashkojë klasën politike afgane në një marrëveshjeje të re bazuar në të drejtat e njeriut, dhe të sigurojë që kur të largohet avioni i fundit ushtarak nga Kabuli, njerëzit e mbetur pas të mos lihen në harresë./ Përshtatur nga CNA.al