LEXO PA REKLAMA!

SHKARKO APP

Kush janë talebanët, si financohen dhe kush i mbështet ata?

19 Gusht 2021, 06:15, Blog CNA
Kush janë talebanët, si financohen dhe kush i mbështet ata?

Si lindi lëvizja?

Lëvizja talebane (që fjalë për fjalë do të thotë ?studentë?), i përket kryesisht komunitetit Pashtun (bashkësia më e madhe etnike në Afganistan, e cila ka pretenduar historikisht të drejtën për të sunduar vendin), u themelua në fillim të viteve 1990 në qytetin e Kandaharit

në jug të vendit, nga mulla Muhamed Omar.

Të trajnuar në medrese (shkollat kuranike), këta islamikë sunitë i premtuan një popullsie

të rraskapitur nga vitet e luftës civile se do të luftonin destabilitetin kronik, korrupsionin

dhe krimin e shumë-përhapur.

Ata u ngjitën në pushtet në vitin 1996, vetëm për t?u rrëzuar 5 vjet më vonë nga një koalicion ushtarak i udhëhequr nga Uashingtoni, pasi refuzuan që t?u dorëzonin amerikanëve udhëheqësin e organizatës radikale Al Kaeda, Osama bin Laden pas sulmeve terroriste të 11 Shtatorit.

Që nga viti 2001, talebanët janë ngulitur në zonat më të thella të vendit nga ku kanë nisur një kryengritje kundër qeverisë së Kabulit. Sipas vlerësimeve të NATO-s, grupimi mund të ketë tani deri në 85.000 luftëtarë.

Kush është udhëheqësi kryesor i Talebanëve?

Kandidati më i mundshëm për të udhëhequr qeverinë talebane është Udhëheqësi Suprem aktual Haibatullah Akundzada, një studiues 60-vjeçar i ligjit islamik, qe e mori këtë post kur paraardhësi i tij, Akhtar Mansur, u vra në një sulm amerikan me dron pranë kufirit Afganistan-Pakistan në vitin 2016.

Ashtu si shumica e udhëheqësve kryesorë Talebanë, edhe ai i përket komunitetit etnik Pashtun. Gjatë viteve 1980, Akunzada luftoi kundër ushtrisë sovjetike dhe aleatëve të tyre lokalë me brigadat e përbëra nga studentët e shkollave fetare, të cilët më vonë formuan bërthamën e lëvizjes.

Edhe ai ka studiuar në shkollat ??fetare në Afganistan dhe Pakistanin fqinj, dhe ka qenë ?këshilltari? kryesor fetar i Mullah Omarit, duke marrë përfundimisht statusin e sheik ul-hadithit si një dijetar i shquar.

Gjatë dekadave të fundit, Akunzada ka qenë gjykatësi më i lartë fetar i Talebanëve, duke zgjidhur çështjet e vështira si legjitimiteti i sulmeve vetëvrasëse (kamikaze), apo nëse ishte e drejtë të luftoje kundër Shtetin Islamik, në kohën kur ky i fundit synonte të krijonte një prani në Afganistan.

Ai ka 3 zëvendës:Mulla Ahmed Ghani Baradar, një nga themeluesit e lëvizjes së Talebanëve; Mulla Muhamed Jakub, i biri i Mulla Omarit; dhe Siraxhudin Hakani, djali i një komandanti të luftëtarëve muxhahidinë.

Cila është ideologjia e kësaj lëvizjeje?

Kryengritësit duan që të imponojnë një version ultra-rigoroz të ligjit islamik (Sharia). Ata e shohin veten si një lëvizje rezistence përballë pushtuesit. Ndryshe nga organizatat si Al-Kaeda dhe grupi i Shteti Islamik (ISIS), grupi nuk kërkon që ta shtrijë ndikimin jashtë vendit.

Si jetohet nën regjimin e Talebanëve?

Talebanët e shohin veten si lëvizja më pak e korruptuar politike në vend. Ata imponojnë pikëpamjen e tyre shumë të ngurtë që janë mbi shoqërinë afgane. Ata e ndalojnë popullsinë të merret me politikë, të dëgjojë muzikë, të shkojë në kinema. Gratë nuk mund të punojnë apo të shkojnë në shkollë, dhe duhet të mbulohen plotësisht në ambiente publike.

Si financohet kjo lëvizje?

Talebanët kontrollojnë një pjesë të madhe të ekonomisë afgane. Ata varen shumë nga tregtia ilegale dhe trafiku i drogës, përmes vendosjes së taksave për kultivuesit e lulëkuqes dhe prodhuesit e opiumit, si dhe vjelin taksa në zonat që kontrollojnë. Po ashtu organizata merr fonde nga mbështetësit me banim në Pakistan dhe vendet e Gjirit Persik. NATO vlerëson se lëvizja mbledh 1.4 miliardë euro në vit.

Po kush i mbështet Talebanët?

Vetëm Pakistani, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe e njohën qeverinë talebane kur ajo ishte në pushtet në vitet 1990. Legjitimiteti i tyre u forcua nga marrëveshja historike që nënshkruan me qeverinë e Shteteve të Bashkuara në shkurtin e vitit 2020, e cila kërkonte tërheqjen e ushtarëve amerikanë, në këmbim të garancive të sigurisë dhe bisedimeve paqësore midis vetë afganëve.

Që atëherë, edhe Kina, e shqetësuar për sigurinë e kufijve të saj, e ka kthyer kokën nga Talebanët për arsye pragmatiste. ?Një forcë vendimtare politike dhe ushtarake në Afganistan?- i cilësoi ministri i Jashtëm kinez Wang Yi më 28 korrik, pas një takimi me udhëheqësin politik të Talebanëve./CNA.al

Lajmet e fundit nga