150 vjet histori e shkurtër, mbi lagjen që sot mban nr.12, në Korçë

15 Shkurt 2022, 20:57, Kulturë CNA

150 vjet histori e shkurtër, mbi lagjen që sot mban nr.12, në

Nga Ilia V. Ballauri

Nxjerrë nga: Korça Encyclopedica, 11/17

Lagjja nr.12 sot, e cila ndodhet në qendër të Korçës dhe që kufizohet prej tre bulevardeve qëndrore të qytetit, atij të Shën Gjergjit në jugë, të bulevardit Republika në lindje, të bulevardit Gjergj Kastriotit në perëndim dhe prej rrugës Raqi Qirinxhi në veri, është një lagje që para 150 vjetësh ka qënë quajtur, ?Lagjja e re?.

Në kohën e Turqisë dhe konkretisht më 1870 – 1880, quhej ?Gjeni mëhalla? (pra Lagjja e Re) dhe po kështu quhej edhe gjatë periudhës ndërmjet dy luftrave botërore, deri aty nga vitet 1950. Më pas, me zmadhimin e qytetit dhe pozicionimin në vite të kësaj lagjeje gjithmonë e më në qendër, ajo mori numër, fillimisht si lagjja nr. 4 dhe vonë pastaj si lagjja nr. 12-të e cila vazhdon të numërtohet kështu edhe sot.

Thuajse njëqind e dhjet vjet më parë, pak më poshtë se kisha e Shën Gjergjit që ish dikur në këtë lagje, mbaronte Varoshi, si të thuash pra, qyteti i mirëfilltë. Vazhdonte pastaj në njërën anë, në jugë-perëndim ndërtesa komplekse e quajtur kazinoja dhe pazari dhe në anën tjetër, pra në veri-perëndim, shtrihej lagjja e Katavaroshit dhe kisha e Shën Mërisë.

Kjo lagje kufizohej në krahë pra për nga jugu (matanë bulevardit të Shën Gjergjit sot) edhe me lagjen që dikur quhej lagjja ?Kala?.

Si fise historikisht më të vjetër në këtë lagje, njihen: Frashëri, Baltadori, Xherahu, Marko, Turtulli, Kasimati, Furxhiu, Mio, Tira, Sheko, Venetiku, Bimbli, Kosturi, Papanikolla, Harilla, Samara, Baze, Cale, etj, etj, madje në ato vite tek jepej orientimi i rrugës së atëhershme, e cila sot quhet Bulevardi Gjergj Kastrioti përmendet fisi i Mileve.

Ndërkaq duhet thënë se edhe një sërë fisesh që ikën prej djegies së Voskopojës (1769) dhe u vendosën në Korçë si, Tërpot, Ballaurët, Fundot, Moskot, Stasat, Cakunët, Çupatat, etj, etj, erdhën dhe u vendosën këtu, në këtë lagje, në ?Lagjen e re? dhe shtëpitë e tyre që ata i ndërtuan pranë njëri tjetrit dhe që sot ndodhen në qendër të Korçës, në ato kohë, ndodheshin relativisht në fund të qytetit.

Dikur në këtë lagje ka qënë, Mësonjëtorja e parë shqipe, shkolla e parë shqipe e vajzave, kopshtorja e kishës, kinema ?Luks?, ka qënë biblioteka e qytetit (e Turtullit, tek bashta e quajtur sot e Themistokli Gërmënjit), ka qënë fabrika e leshit dhe sidomos kisha e madhe dhe e bukur e Shën Gjergjit.

Më pas (1960 e më tej) në lagjen nr. 12-të, ndodhej pallati i kulturës (ish bashkia), mapoja e qytetit, poliklinika, klinika dentare, shtëpija e shëndetësisë dhe rreth 50 vjet më parë, me prishjen e kishës në fjalë, u ndërtua biblioteka e re, që sot u shndërua në Bashkinë e qytetit.

Gjithashtu, prej vitesh në këtë lagje vazhdojnë të funksionojnë edhe disa shkolla tetëvjeçare si dhe një sërë dyqanesh dhe klubesh kryesore të qytetit./E.K-CNA.al