Does crying have positive health effects on people?
For better or worse, human tears are a mystery. Some o...
Shahu është një nga lojërat më të njohura dhe më të dashura në botë. OKB vlerëson se afro 605 milionë njerëz në mbarë globin - ose rreth 8 për qind e popullsisë së botës - e luajnë rregullisht. Ndërsa shumë lojëra kanë lindur dhe janë zhdukur përgjatë historisë, shahu i ka mbijetuar provës së kohës.
Po nga e ka origjinën loja e shahut? Duke pasur parasysh vjetërsinë e kësaj loje, është e vështirë të përcaktohet me saktësi origjina specifike. Dhe teksa nuk ka asnjë person që mund të përcaktohet si shpikësi i shahut, shumica e historianëve mendojnë se kjo lojë e ka origjinën në Indi.
“Përveçse në Indi ku ka atribuime historike më të hershme sesa në Lindjen e Mesme, unë fokusohem shumë tek linguistika”- thotë Kenet W.Regan, një mjeshtër ndërkombëtar shahu dhe një profesor i asociuar i shkencave kompjuterike dhe inxhinierisë në Universitetin në Bufalos në Nju Jork.
“Fjala moderne “shatranj”, e përdorur si në persisht po ashtu edhe në arabisht, rrjedh qartazi nga fjala sanskrite “chaturanga”. Dhe ajo është “chatur”, rrënja e latinishtes “quattuor”, që do të thotë 4 plus “anga”, që do të thotë gjymtyrë”- shton ai.
Pra termi sanskrit “chaturanga” përkthehet afërsisht “katër anëtarë të një ushtrie”, sipas Fjalorit të Etimologjisë Online. Dhe këta janë janë elefantë, kuaj, karroca dhe këmbësorë. Lojërat e para të shahut - përfshirë versionin më të hershëm të njohur, që daton në vitin 760 Pas Krishtit, përmbanin copa karroce dhe elefanti.
Ndërsa nuk ka një njeri të vetëm që mund të quhet si shpikësi i shahut, një legjendë e lashtë emërton si të tillë Vezirin e Madh Sisa Ben Dahir. Sipas saj, ai ia dhuroi tabelën e parë të shahut mbretit Shirham të Indisë.
Por duke pasur parasysh referencën më të hershme të shkruar të kësaj historie në vitin 1256 , ka shumë të ngjarë që jo vetëm të jetë apokrife, por të mos ketë ndonjë bazë në realitet. Por jo të gjithë historianët bien dakord se shahu e ka origjinën në Indi.
Në një ese të vitit 1996, shahisti dhe historiani spanjoll Rikardo Kalvo shkroi se “me siguri që shahu është shpikur në Iran”, një përfundim i arritur bazuar kryesisht tek fakti se literatura e lashtë persiane përmend shahun, përpara se të përmendej në literaturën indiane.
Gjithsesi, konsensusi i përgjithshëm është se kjo lojë u shpik në Indi. Në fakt, mbështetësit e tezës persiane priren të jenë nga Irani, ndaj mund të mos jenë tërësisht të paanshëm. Nuk ka asnjë provë të besueshme që shahu ka ekzistuar në një formë që i afrohet lojës moderne para shekullit VI-të. Që nga ajo kohë, loja ka evoluar, dhe kultura të ndryshme kanë sjellë ndryshime të vogla apo të mëdha gjatë shekujve.
“Të gjitha kulturat kryesore rajonale - ato të pasura dhe të bashkuara mjaftueshëm për t’u zgjeruar gjeografikisht - kishin format e tyre të lojës së shahut”- thotë Regan, duke vënë në dukje se disa versione ishin më të mira se të tjerat.
“Lojërat arabe ishin shumë të suksesshme. Dhe kjo sepse lëvizjet nuk ishin aq të shkathëta apo dinamike sa janë sot. Për pasojë shumë ndeshje përfunduan në barazim”- shton ai.
Megjithatë, me kalimin e kohës, loja e shahut u bë më e standardizuar. Regan përmend ndikimin e matematikanit të shekullit XV-të, Luka Pacioli, që shkroi “De ludo schacorum” (Mbi lojën e shahut). Por pse shahu ka mbetur popullor për kaq shumë kohë, dhe pse luhet edhe sot akoma më shumë sesa lojërat e tjera të lashta?
“Shahu është një lojë që ju mund ta shijoni në shumë nivele aftësie”- thotë Regan.
Për këtë lojë ekziston edhe një thënie e famshme: “Shahu është një pellg, në të cilin mund të pijë mushkonja, dhe mund të lahet një elefant!”./ Përkthyer dhe përshtatur nga CNA.al
For better or worse, human tears are a mystery. Some o...
SeaPod është një koncept i ri i shtëpive mbi ujë, ideal për...
Despite cleaning, the smell of food can remain in the plasti...
Të gjithëve na ka ndodhur të kapim orën 11:11 dhe kemi pyet...
Today anyone can open an online business without having to...
Gjergj Kastriot-Skënderbeu is the National Hero of Albania...
Jeni i papunë ose jeni mërzitur nga puna juaj dhe dësh...
Rritja e inflacionit po detyron shumë njerëz të kërkoj...
Ishte koha kur Shqipëria kishte më të zhvilluar transporti...
The constitution is the main law or legal act of a country...
Curiosity left Earth in November 2011 and after an ard...
Tonga's volcanic eruption in January spewed enough wat...
Our planet is spinning faster, recording the shortest day ...
In the years 1939-1940, a special law was requested to imp...
The declaration of independence marked the first steps...
Arabia Saudite ka zbuluar projektin e saj ambicioz urban “...
As Today, on August 1, 1943, one of the assemblies was hel...
While face masks were once a rare sight, their use has...
Many Nazi-era items went on display at an auction in Maryl...
They say that "craft does not leave you without bread", bu...
CNA reported about a month ago that Tirana municipalit...
Mariglen Qato, the director of Erion Veliajt, arrested thi...
A citizen complained in Fiks Fare that, after visiting an ...
CNA denounced Mayor Erion Veliaj's propaganda two days ago...
Another prosecutor got stuck in the vetting sieve. ...
The Special Appeals Panel dismissed another prosecutor. T...
The assets of judges and prosecutors went through a st...
The Independent Qualification Commission dismissed the pro...
Avokati Andrea Zotaj, pjesë e Dhomës së Avokatisë në Gjiro...
An apartment was engulfed in flames this Thursday afternoo...
The court has left in prison the former prison police offi...
Arrestohet në Pogradec një shtetas italian, i cili tra...
On Friday, our country will continue to be affected by per...
Ditën e enjte ynë do të vijojë të ndikohet nga kushte të p...
Institucionet e menaxhimit të shëndetit publik u vunë ...
Për ditën e Mërkurë vendi ynë do të vijojë të jetë nën...
Former US Senator Joe Lieberman, who was very close to the...
New York - Former President Donald Trump on Wednesday crit...
For the first time in 27 years, the United States governme...
Russia has been pushing for a United Nations Security Coun...
This Wednesday evening, the premiere "Tirana from the Air"...
The second Albanian school after Korça was opened in Pogra...
Berti has been my best friend. Even narrower than when he ...
Gjergji ka konkuruar në një nga festivalet të këngës së le...
Sot, më 29 mars 2024, në tregun valutor, dollari amerikan ...
The month of February has not been good for savings deposi...
The "Railway Transport" program had 4.1 billion ALL of...
While in Tirana, the prices of greens and vegetables in Fe...