Djali i mërguar i Shahut të fundit të Iranit, nis udhëheqjen e opozitës për rrëzimin e regjimit të mullahëve

19 Mars 2023, 17:50, Blog Andrew England

Djali i mërguar i Shahut të fundit të Iranit, nis udhëheqjen

Reza Pahlavi ishte për dekada në skajet e largëta të politikës iraniane, një Princ i Kurorës në mërgim, me një mbështetje modeste nga përkrahësit monarkistë brenda dhe jashtë vendit. Por Pahlavi, djali i shahut të fundit të Iranit, që u rrëzua në revolucionin e vitit 1979, është bërë muajt e fundit një figurë kryesore e një opozite gjithnjë e më ambicioze në diasporën iraniane.

Ai beson se ka ardhur koha të nxitet ndryshimi i regjimit në Republikën Islamike. Rezultati është se 44 vite pas rrëzimit nga pushtetit të babait të tij, Pahlavi, që jeton prej dekadash në SHBA, po viziton kryeqytetet evropiane si pjesë e një fushate për ta bindur Perëndimin të rrisë mbështetjen për protestuesit iranianë që duan zëvendësimin e teokracisë aktuale me një demokraci laike.

Plotësimi i sanksioneve të vendosura tashmë ndaj Republikës Islamike me veprime të tjera për të “fuqizuar” iranianët që e kundërshtojnë regjimin, do të vlente shumë për t’i “bërë ata më të aftë për të ushtruar presion nga brenda”- thotë Pahlavi në një intervistë për “Financial Times”.

Komente të tilla pasqyrojnë besimin midis kundërshtarëve të regjimit jashtë vendit, se protestat masive vitin e kaluar që pasuan vdekjen e 22-vjeçares Mahsa Amini, i kanë ndryshuar dinamikat në Iran. Po ashtu, ai nënvizoi se si ata shpresonin të ndikonin tek politika perëndimore ndaj Iranit.

Pahlavi, 62 vjeç, mori pjesë në Konferencën e Sigurisë së Munihut muajin e kaluar, ndërsa zyrtarët e regjimit iranian nuk ishin të ftuar. Ai vazhdoi më pas me disa takime me ligjvënës në Londër, Paris dhe Bruksel. Pahlavi, që nuk qenë në Iran që nga viti 1978 kur u largua, në moshën 17 vjeçare, për të studiuar në SHBA, tha se shanset për takime të “nivelit të lartë” ekzistonin edhe më parë, por dallimi tani është se njerëzit po angazhoheshin.

“Pas 43 vitesh bota ka filluar të thotë se është më mirë të nisim të bisedojmë me njerëz që janë pjesë e zgjidhjes dhe e alternativës ndaj teokracisë aktuale”- thekson ai.

Protestat në Iran janë zbehur javët e fundit, por në kushtet kur Irani ndodhen nën një presion social dhe ekonomik në rritje, kundërshtarët e republikës parashikojnë cikle të mëtejshme trazirash.

Të nxitur nga thirrjet e brendshme për ndryshimin e regjimit, Pahlavi dhe të tjerët në diasporë po hartojnë një statut për t’u përgatitur për një “tranzicion” nëse bie teokracia aktuale. Pas dekadash ndarjesh të mëdha brenda një diaspore që kishte në përgjithësi pak oreks për aktivitete politike, Pahlavi dhe figura të tjera opozitare jashtë vendit, po shohin se zërat e tyre janë përforcuar në nivele të paprecedenta në skenën ndërkombëtare.

Kjo pjesërisht për shkak të natyrës dhe shtrirjes së protestave, të cilat përbëjnë për regjimin kërcënimin më të madh ndër vite. Kjo përkoi edhe me përshkallëzimin e tensioneve midis Iranit dhe Perëndimit, pjesërisht për shkak të reagimit të ashpër të Teheranit kundër demonstruesve, por edhe vendimit të tij për t’i shitur dronë Rusisë, që kjo e fundit po i përdor në luftën e saj kundër Ukrainës.

Pahlavi është djali i madh i të ndjerit Muhammad Reza Pahlavi, i cili synoi të modernizonte Iranin gjatë 4 dekadave si udhëheqës (Shah) me mbështetjen e SHBA-së. Por shumë iranianë u zemëruan më lidershipin e tij të stilit perëndimor, si dhe korrupsioni dhe nga sundimi autokratik, duke arritur kulmin me trazirat që e përmbysën dinastinë e tij.

Sot, shumë iranianë mbeten skeptikë për opozitën jashtë shtetit dhe Pahlavi, duke argumentuar se atyre u mungojnë liderët e besueshëm, dhe se ata janë larguar nga njerëzit e zakonshëm dhe aktivistët pro-demokracisë brenda Iranit. Pra ka shumë pikëpyetje mbi nivelin e mbështetjes së tyre brenda vendit.

Disa thonë se aktivitetet e diasporës janë në dobi të një regjimi që dëshiron të fajësojë për trazirat armiqtë e huaj.

“Opozita jashtë Iranit është më e rëndësishme se më parë për shkak të ndikimit që kanë në politikën e brendshme të vendeve ku banojnë. Por axhenda e saj nuk është gjithmonë e njëjtë me aktivistët opozitarë brenda vendit”- thotë Ali Vaez, analist në think-tankun Crisis Group.

“Intoleranca dhe lufta e tyre e brendshme ka sjellë jo pak shqetësime”- shton ai.

Analistët thonë se roli i ri i Pahlavi dhe të tjerëve në diasporë, ka nxjerrë në pah një dobësi tjetër të opozitës:mungesën e një lidershipi të qartë brenda ose jashtë Iranit.

“Ka vërtet shumë njerëz me kapacitet dhe potencial, por është e vështirë të identifikosh një person të vetëm që do të nxisë dhe mbledhë mbështetje, veçanërisht brenda Iranit”-thotë Sanam Vakil, ekspert i Iranit në “Chatham House”.

Pahlavi këmbëngul në Mynih se ishte në kontakt me aktivistët brenda Iranit dhe se po pasqyronte pikëpamjet e tyre. Synimi i tij është ta bindë Perëndimin të bëjë më shumë për t’i ndihmuar iranianët e zakonshëm të anashkalojnë kufizimet e internetit që u imponon regjimi dhe të mbledhë fonde për të mbështetur punëtorët që kanë hyrë në grevë, duke besuar se trazirat në tregun e punës do ta “paralizojnë sistemin”.

“Ne po përpiqemi që t’i bëjmë të gjitha këto në kontekstin e ndryshimit jo të dhunshëm dhe të mosbindjes civile, pa pasur nevojë të përdorim dhunën ose ndërhyrjen e huaj”- tha ndër të tjera ai.

Figura të opozitës bënë thirrje për greva të përgjithshme gjatë protestave, një taktikë që ndihmoi në shkërmoqjen e pushtetit të Shahut në vitin 1979, por apelet e tyre ranë kryesisht në vesh të shurdhër.

Në Iran, analistët dhe diplomatët thonë se në mesin e diasporës aktiviste, e cila përfshin aktorë, gazetarë dhe futbollistë, Pahlavi njihet si djali i shahut të fundit. Megjithatë, trashëgimia e tij shihet edhe si një dobësi, pasi shumë iranianë e mbajnë ende mend natyrën autokratike të regjimit të babait të tij.

“Askush nuk po e kundërshton atë që ka ndodhur në histori. Unë nuk kam pasur asnjë përgjegjësi në regjimin e kaluar. Kisha vërtet titullin e Princit të Kurorës, por askush nuk më bën fajtor për këtë”- theksoi tha Pahlavi.

Pahlavi, mbështetësit e të cilit i referohen ende si “Madhëria e tij”, është i paqartë nëse dëshiron rikthimin e monarkisë. Ai tha se do të tërhiqet nga ky debat “në mënyrë që të mos favorizojë njërën apo tjetrën palë”. Detyra e tij është të ndërtojë një “koalicion organizatash dhe grupimesh politike”, dhe të përgatitet për atë që do të ndodhë nëse bie regjimi aktual.

I pyetur nëse e sheh veten si një udhëheqës në tranzicion, ai u përgjigj:“Kjo është ajo që duan njerëzit për rolin tim; qofshin monarkistët apo republikanët”. Ai shton:“Misioni im do të përfundojë ditën kur njerëzit do të shkojnë në votime dhe do të zgjedhin të lirë sistemin e tyre të ardhshëm”./CNA