Si u vendos, dhe pse e masim ende fuqinë e mjeteve motorike me njësinë “kuaj-fuqi”?

16 Janar 2022, 11:16, Blog CNA

Si u vendos, dhe pse e masim ende fuqinë e mjeteve motorike me

Nëse jeni duke blerë një makinë dhe nuk keni përvojë me matjet e fuqisë apo parametrat e tjerë të automjeteve, mund të habiteni nga njëra prej cilësive kryesore të automjetit:forca e tij motorike e shprehur në termin ?kuaj-fuqi?.

Bazuar në këtë të fundit, mund të supozoni se një kalë mund të prodhojë rreth 1 kuaj fuqi. Kjo ka shumë kuptim edhe në aspektin gjuhësor. Por në realitet, e vërteta është shumë ndryshe.

Sipas faqes së internetit të Edukimit mbi Energjinë të Universitetit të Kalgarit në Kanada,prodhimi maksimal i një kali të vërtetë është në fakt shumë më afër 15 kuajve fuqi. Në fakt, një term më i përshtatshëm për këtë njësi matëse mund të jetë ?fuqia njerëzore?, duke pasur parasysh se një person mesatar i shëndetshëm, mund të prodhojë pak më shumë se 1 kuaj fuqi.

Pra, si lindi ky term?

Ai u shpik për herë të parë në fundin e viteve 1700 nga Xhejm Uot, një inxhinier skocez i famshëm për motorët e tij tepër efikasë me avull. Gjatë kërkimeve mbi një mënyrë për të reklamuar konstruksionet e tyre, Uot shpiku një njësi matëse që do të tregonte në mënyrë efektive epërsinë e motorëve të tij me avull, në krahasim me diçka tjetër, fuqinë e të cilit njerëzit e njihnin shumë mirë: kuajt.

Pas një vëzhgimi personal dhe jo nga ndonjë studim rigoroz shkencor, Uot llogariti se një kalë mund të rrotullonte një rrotë mulliri 144 herë në 1 orë. Duke përdorur këtë shifër, ai vlerësoi se kuajt ishin në gjendje të shtynin rreth 14.774 kilogramë për 1 metër në minutë. Për lehtësi, ai e rrumbullakosi këtë shifër në 14.968.55 kilogramë, dhe kështu lindi njësia ?kuaj-fuqi?.

Uot nuk u shqetësua shumë mbi saktësinë e matjes, por e vinte theksin tek përmirësimet drastike të produktivitetit që do të përjetonin që blerësit,në rast se blinin një nga motorët e tij me avull. Në fakt makineritë e tij ishin vërtetë shumë më të fuqishme dhe më të besueshme se sa kuajt.

Prandaj shumë pak njerëz vunë në dyshim vërtetësinë e llogaritjeve të tij. Uot u cilësua nga bashkëkohësit e tij si një gjeni i inxhinierisë mekanike,dhe në shenjë mirënjohje njësia ?watt?mori këtë emër në vitin 1882. Gjithsesi, duke pasur parasysh që ne tani e dimë se një kalë mund të ushtrojë shumë më tepër fuqi se sa 1 ?kuaj-fuqi?, pse përdorim ende sot
termin?watt?që u krijua si pjesë e një fushate marketingu?

?Për shkak të mënyrës se si po ndryshon gjuha, ka më shumë fjalë që janë të distancuara nga origjina e tyre sesa njerëzit mund ta kuptojnë?- thotë Erik Lasej, pedagog i gjuhës angleze në Universitetin e Uinçesterit në Britani.

Kuptimi i një fjale mund të harrohet me kalimin e kohës. Por çfarë e bën një term t?i rezistojë kohës? Dhe pse disa fjalë kanë mbetur në histori, ndërsa të tjerat, si ?kuaj-fuqi?, bëhen të kudondodhura?

?Së dyti, njerëzit mund të zgjedhin fjalë të caktuara për shkak të panoramës më të madhe të ndërveprimeve të tyre të ndryshme. Ato mund të marrin pjesë në tendencat sociale, ose t?u përgjigjen ngjarjeve kulturore ose të përpiqen të imitojnë fjalorin e dikujt që ata aspirojnë t?i ngjajnë?-thekson Lasej.

Në nivel grupi, njerëzit mund të përdorin fjalë për të sinjalizuar identitetin dhe vlerat e tyre, për të treguar se janë të përditësuar me të reja e fundit apo për t?u tallur me diçka. ?Në këtë aspekt, ne mund të shohim se si i mbijetoi kohës një fjalë kaq e rëndësishme kulturore si ?kuaj-fuqi?. Në rast se kuajt nuk do të kishin qenë burimet më të dukshme të energjisë industriale në fillim të shekullit XIX-të, është e dyshimtë nëse ky term do të kishte qenë po aq popullor./ livescience.com–Përshtatur nga CNA.al