(Pjesa e parë)

Për mijëra vjet, njerëzimi ka krijuar struktura të mrekullueshme, siç janë piramidat e Egjiptit dhe Muri i Madh i Kinës. Kohët më të fundit, inxhinierët vizionarë kanë denjuar dhe zbatuar projekte të mëdha në fushën e transportit dhe komunikimit,të cilat kanë shtyrë kufijtë e zgjuarsisë njerëzore. Ja cilat janë10 mrekullitë inxhinierike, të cilat e ndryshuan historinë botërore.

Kanali i Panamasë

Duke lidhur Oqeanin Atlantik dhe Paqësorin, Kanali i Panamasë me një gjatësi prej 88 kilometrash i transformoi rrugët tregtare globale kur u hap në vitin 1914. Pas një përpjekjeje të dështuar nga francezët në vitet 1880, Shtetet e Bashkuara rifilluan zbatimin e projektit në vitin 1904.

Inxhinieri kryesor i tij, Xhon Stivens e ndryshoi modelin e projektit nga një kanal në nivelin e detit, në një kanal që kërkonte një sërë kataraktesh, dhe shndërrimin e lumit Çagres në liqenin më të madh në botë të krijuar deri në atë kohë nga njeriu.

Punëtorët u përballën me shumë sfida të vështira, si rrëshqitjet e vazhdueshme të tokës dhe sëmundjet tropikale si malaria dhe ethet e verdha, teksa hapnin kanalin nëpër xhungël dhe terrene malore, duke zhvendosur një sasi të madhe toke dhe shumë rrënoja.

Sipas Muzeut të Kanalit të Panamasë, 10 për qind e 56.000 punëtorëve që punuan për projektin gjatë viteve 1904-1913 vdiqën. Aspekti më i spikatur i atij projekti gjigant?

Kanali ndërkombëtar u përfundua në kohë dhe sipas buxhetit fillestar.

Ura e famshme “Golden Gate” në San Francisko, SHBA

Ajo mbetet ende ura më e gjatë e varur në botë, edhe pse ka 27 vite që është hapur që në vitin 1937. Golden Gate me një gjatësi prej 2.8 kilometrash ngrihet mbi ngushticën gati 400 metra të thellë që lidh Gjirin e San Franciskos me Oqeanin Paqësor.

Ajo përmban aq shumë kabllo, saqë janë të mjaftueshme për ta rrethuar 3 herë globin. Ura mund të zhvendoset më shumë se 70 centimetra anash, për t’i bërë ballë erërave të forta që fryjnë zakonisht në këtë ngushticë.

Kryeinxhinieri i projektit Zhozef Shtraus i dha shumë prioritet sigurisë në zbatimin e këtij projekti gjigant. Ndaj vetëm 11 punëtorë – 10 gjatë një incidenti të vetëm – vdiqën gjatë ndërtimit. (Sa për krahasim, 28 punëtorë vdiqën gjatë ndërtimit të urës pranë San Franciskos – Oklend Bej, e cila u hap 6 muaj më parë.) Një rrjet sigurie inovativ, i shpëtoi në një rast jetën të paktën 19 punëtorëve.

Sistemi i Autostradës Ndërshtetërore në SHBA

Duke parë Gjermaninë naziste që përdorte rrjetin e saj të autostradave të shpejtësisë së lartë, për të lëvizur me efikasitet trupat në të gjithë vendin gjatë Luftës së Dytë Botërore, presidenti amerikan Duajt Ajzenhauer dekretoi Aktin e Fondit të Autostradës Federale të vitit 1956, që autorizoi zbatimin e projektit më të madh të punëve publike në historinë botërore.

Ndërtimi i 41.000 kilometrave autostrada me një qasje të kontrolluar në rrugë dytësore, pa kryqëzime të mëdha, por vetëm me mbikalime dhe nënkalime, synonte pjesërisht të forconte mbrojtjen kombëtare, dhe të lejonte evakuimin më të shpejtë të qyteteve në rastin e  një sulmi bërthamor gjatë Luftës së Ftohtë.

I quajtur ndryshe si Rrjeti Ajzenhauer në vitin 1990, Sistemi i Autostradës Ndërshtetërore e transformoi në mënyrë drastike ekonominë dhe mënyrën e jetesës amerikane, duke nxitur zhvillimin e periferive, por duke boshatisur ndërkohë disa zona urbane.

Kabllot transatlantike

Në vitin 1854, tregtari amerikan Sajrus Filld siguroi lejen për të vendosur një kabllo telegrafike në dyshemenë e Oqeanit Atlantik. Pas katër përpjekjeve të dështuara, anijet detare amerikane dhe britanike, ia dolën që të vendosnin një kabllo gati 3200 km që lidhte Irlandën dhe Njufaundlendin në verën e vitit 1858.

Mesazhi përurues i Mbretëreshës britanike Viktoria me 98 fjalë drejtuar presidentit amerikan Xhejms Bukanan kërkoi plot 16 orë për t’u transmetuar. Shumë i ngadaltë krahasuar me standartet e sotme, por gjithsesi shumë më i shpejtë se sa udhëtimet 10-ditore transatlantike të anijeve me avull.

Megjithatë linja e komunikimit, pushoi së funksionuari vetëm pas disa javësh. Por biznesmeni amerikan këmbënguli dhe kontraktoi anijen britanike “Great Eastern”, anija më e madhe e kohës, për të vendosur një kabllo telegrafike të përhershme në vitin 1866, dhe ai akt e shpejtoi shumë komunikimin transatlantik.

Diga Huver

E ndërtuar nga një armatë prej më shumë se 21.000 punëtorësh, Diga Huver ishte struktura më e madhe e betonit në botë, dhe diga më e lartë në kohën kur përfundoi në vitin 1935. Projekti, që kërkonte devijimin e lumit Kolorado përmes katër tuneleve, përfundoi 2 vjet para afatit.

Diga me hark në kufirin midis Arizonës dhe Nevadës, kontrollon rrjedhën e lumit Kolorado, dhe grumbullon mjaftueshëm ujë për të ujitur 2 milionë hektarë, teksa furnizon me energji elektrike më shumë se 1 milionë banesa. Diga Huver solli zhvillimin e qyteteve të tilla si Las Vegasi dhe Feniksi, dhe krijoi Liqenin Med, rezervuari më i madh në Shtetet e Bashkuara në aspektin e kapacitetit ujëmbledhës.

https://www.livescience.com/why-humans-back-pain 

Përkthyer dhe përshtatur nga CNA.al

Nga Gideon Rachman “Financial Times”

Faleminderit Zotit që kemi Gjermaninë! Kjo nuk është një ndjenjë që ju mund ta keni dëgjuar shumë gjatë shekullit XX-të. Kur Lufta e Dytë Botërore ishte drejt fundit, Hans Morgentau, Sekretari amerikan i Thesarit, tha se e vetmja përgjigje ndaj çështjes gjermane ishte shkatërrimi i kapacitetit industrial të vendit.

Shkrimtari francez Fransua Moriak, e përshëndeti ndarjen e vendit, duke thënë me ironi:“Unë e dua aq shumë Gjermaninë, sa jam i kënaqur që janë dy Gjermani!”.Kur ndodhi ribashkimi i vendit në vitin 1990, në një takim me intelektualët kryesisht britanikë, i thirrur nga kryeministrja britanike Margaret Theçër, u diskutua mbi karakterin kombëtar gjerman. Këshilltari i saj kryesor për politikën e jashtme, tha se këto ishin “sipas rendit alfabetik, zemërimi, agresiviteti, ngacmimi, egoizmi, kompleksi i inferioritetit, sentimentalizmi”.

Tridhjetë vjet më vonë këto stereotipe mbi karakterin kombëtar gjerman janë përmbysur plotësisht. Sot janë SHBA-ja dhe Mbretëria e Bashkuar, vendet ku politika duket gjithnjë e më e prirur ndaj “zemërimit, agresivitetit” dhe të gjitha atyre cilësive të tjera jo tërheqëse, gjoja teutonike.

Këto ditë, është jeta publike gjermane ajo që karakterizohet nga virtytet, të cilat britanikët ia atribuojnë shpesh vetes:qetësia,përmbajtja, racionaliteti dhe kompromisi. Zgjedhjet e fundit në Gjermani dhe pasojat e tyre janë një tjetër shembull në këtë aspekt.

Ishte një garë shumë e ngushtë, por humbësit e pranuan me qytetari rezultatin. Askush nuk u përpoq të pretendonte se procesi ishte i manipuluar apo se kundërshtarët e tyre ishin “llum”, apo se përfaqësonin një rrezik vdekjeprurës për vendin. Tani duket se Socialdemokratët do të udhëheqin një qeveri gjermane për herë të parë që nga viti 2005.

Por ky tranzicion i pushtetit nuk do të sjellë ndonjë prishje të papritur të politikave, ose një përpjekje të opozitës politike për të paralizuar qeverinë, siç po ndodh aktualisht në SHBA. Olaf Scholz i SPD, që mund të bëhet kancelari i ri i vendit, garoi në këto zgjedhje si një kandidat i vazhdimësisë së qeverisjes së spikatur të Merkel.

Siç raportuan kolegët e mi të FT, votuesit e panë Scholz “me sjelljen e tij të qetë, përvojën e gjatë në qeveri dhe politikën pragmatike, si pasardhësin natyror të Merkelit”. Sa shumë ndryshe nga profilet e lidershipit që kanë ofruar Donald Trump në SHBA apo Boris Xhonson në Britani.

Kjo përmbysje e roleve nuk është thjesht një nga ironitë e historisë. Është një produkt i historisë. Ndryshe nga çdo vend tjetër që unë njoh, Gjermania ka ngritur në zemër të kryeqytetit të saj një memorial në lidhje me turpin e saj më të madh kombëtar.

Memoriali i Holokaustit në Berlin ndodhet pranë Portës së Brandenburgut, qendra tradicionale e qytetit. Ai është një simbol i vendosmërisë së Gjermanisë moderne për të pranuar tmerret e nazizmit, dhe për të nxënë leksionet e duhura.

Për shkak se e dinë shumë mirë se ku mund ta çojë një vend demagogjia, politikanët kryesorë gjermanë janë alergjikë ndaj kultit të udhëheqësit. Asnjë kandidat për kancelar nuk do të mburrej kurrë, siç bëri Trump, se “vetëm unë mund t’i zgjidh problemet”, apo të inkurajojë thirrjet për“burgosje” të kundërshtarit të tij.

Në debatet e fundit gjatë fushatës zgjedhore, drejtuesit e partive në Gjermani e trajtuan njëri-tjetrin me respekt dhe vetëpërmbajtje. Ata e dinë se politika është një punë serioze. Presidenti gjerman Frank-Valter Shtainmajer, thuhet se e ka veçanërisht antipati Boris Xhonson, pasi ai mendon se kryeministri britanik e trajton politikën si të ishte një lojë.

Gjermania moderne nuk është imune ndaj rreziqeve të ekstremizmit politik. Në vitin 2020, një turmë kundërshtarësh të vaksinave dhe ekstremistë të ndryshëm u përpoqën, edhe pse pa sukses, që të sulmonin parlamentin gjerman.

Pas krizës së refugjatëve të vitit 2015, kur Merkel lejoi hyrjen në vend të mbi 1 milionë emigrantëve dhe refugjatëve, shumë vëzhgues, përfshirë edhe mua, parashikuan një rritje të ekstremizmit politik në Gjermani. Atmosfera në zgjedhjet e vitit 2017 ishte në shumë raste e  shëmtuar.

Partia e ekstremit të djathtë Alternativa për Gjermaninë (AfD)mori shumë vende në parlament. Por në zgjedhjet e 26 shtatorit, ekstremitetet politike të së djathtës dhe të së majtës humbën shumë vota. Qendra politike në Gjermani jo vetëm ka rezistuar, por ajo është forcuar.

AfD është ende e fortë në Gjermaninë Lindore, por ajo është më larg se kurrë shndërrimit në një forcë kombëtare. Një ndryshim midis Gjermanisë dhe vendeve të tjera të mëdha perëndimore është se nivelet e larta të imigrimit nuk e kanë radikalizuar të djathtën tradicionale.

Trump erdhi në pushtet pas premtimit për ndërtimin e një muri me Meksikën. Xhonson e fitoi referendumin pro Brexit me premtimin për të “rimarrë kontrollin” e kufijve dhe ligjeve të Britanisë. Në Francë, Mishel Barnie, që po synon të jetë kandidati i qendrës së djathtë për presidencën franceze, ka bërë thirrje për një moratorium për të gjithë emigrantët që vijnë nga vendet jashtë BE-së.

Ndërkohë Erik Zemur, ylli në rritje i së djathtës ekstreme franceze, kërcënon të dëbojë nga vendi mbi 2 milionë njerëz. Përkundrazi qeveria gjermane, vazhdon të mbështesë emigracionin. Në gusht të këtij vitit, kreu i agjencisë federale të punës në Gjermani, tha se plakja e fuqisë punëtore të vendit nënkupton se Gjermania duhet të lejojë hyrjen çdo vit të 400.000 emigrantë të rinj, duke argumentuar se pa këtë nivel migrimi “do të ketë kudo një mungesë të punëtorëve të kualifikuar”.

Vetëm Alternativa për Gjermaninë (AfD) e së djathtës ekstreme e kritikoi ashpër këtë ide. Forca e madhe e qendrës politike në Gjermani, nuk do të thotë aspak zhdukje e debatit. Mund të duhen muaj për të formuar një koalicion qeverisës.

Dhe do të jetë e vështirë që të ngushtohen dallimet politike midis të Gjelbërve, Demokratëve të Lirë dhe SPD. Por vetë nevoja për të ndërtuar një koalicion shkon kundër polarizimit politik – dhe demonizimit të opozitës -dukuri që është shndërruar në një standart në botën  anglo-saksone. Në shekullin XXI, politika gjermane është edhe një herë e jashtëzakonshme. Por këtë herë për një arsye të mirë.

Përkthyer dhe përshtatur nga CNA.al

Nga Mark T.Mitchell “The American Conservative”

Nuk jam vaksinuar ndaj virusit të Covid-19, dhe në parim nuk jam kundër vaksinimit. Deri më sot kam bërë një shumëllojshmëri vaksinash, përfshirë ato që mbrojnë kundër poliomelitit, fruthit dhe shytave. Kur çahem nga ndonjë gozhdë e ndryshkur, nxitoj që të bëj vaksinën përforcuese të tetanozit.

Edhe fëmijët e mi janë vaksinuar kundër këtyre sëmundjeve. E megjithatë unë hezitoj të pajtohem me sugjerimet që muajt e fundit kanë sugjeruar agjencitë e ndryshme qeveritare në SHBA, dhe e gjej veten nën presion nga vaksinimi i detyrueshëm që ka vendosur presidenti aktual.

Po pse hezitoj të vaksinohem këtë herë?Së pari unë e kam kaluar Covid-19. Dhe shumica e të dhënave pretendojnë se imuniteti natyror është të paktën po aq efektiv sa një vaksinë në mbrojtjen kundër infektimeve në të ardhmen.

Dhe ndërsa ka paqartësi se sa gjatë do të zgjasë imuniteti natyror, është domethënës fakti që në një studim të vitit 2008, njerëzit që i mbijetuan Gripit Spanjoll të vitit 1918 kishin ende  antitrupa. Ndaj unë duhet të konsiderohem të paktën po aq i mbrojtur sa edhe dikush që është vaksinuar.

Dhe ky është një lajm shumë i mirë. Në rast se qëllimi është vërtet të kontrollojmë përhapjen e Covid-19, numri që duhet të analizojmë është shuma e atyre që janë vaksinuar dhe atyre që janë shëruar nga virusi. Aktualisht, rreth 181.7 milionë amerikanë janë vaksinuar kundër Covid-19, që përbën afro 55 për qind të popullsisë.

Gati 42 milionë amerikanë kanë qenë të konfirmuar zyrtarisht me Covid-19, dhe më pas janë shëruar. Ky numër ka të ngjarë të jetë shumë më i ulët se numri real, pasi ne e dimë që shumë njerëz përjetojnë simptoma të buta ose aspak të dallueshme, dhe për këtë arsye zhvillojnë antitrupa pa u testuar ndonjëherë pozitivë me këtë virus.

Sipas CDC, nga shkurti 2020 deri në majin e këtij viti, vlerësohet se 120.2 milionë amerikanë janë infektuar dhe më pas shëruar nga Covid-19. Kombinojini këto shifra me faktin se ne po përmirësohemi në trajtimin e simptomave të Covid-it, dhe ka shumë arsye të mendojmë se jemi duke shënuar një progres serioz në zbehjen e efekteve të këtij virusi.

Prandaj është e vështirë të mos nuhasësh që këtu bie erë diçka. Natyrisht, unë nuk jam mjek. Por jam një filozof politik, dhe kam kaluar shumë vite duke reflektuar mbi natyrën e pushtetit dhe prirjen tepër njerëzore për të abuzuar metë. Dhe kjo përvojë më nxit të bëj disa pyetje të caktuara.

Së pari:Pse ata që këmbëngulin për vaksinimin e injorojnë imunitetin natyror që ofron shërimi nga një infeksion viral?Në vend se t’i gëzohen faktit që mbi 1/3 e popullsisë në SHBA ka të ngjarë të ketë antitrupa ndaj Covid-19, ata që janë në pushtet po urdhërojnë vaksinimet për të gjithë pa pasur parasysh imunitetin.

Por fakt është që çdo vaksinë mbart me vete rreziqe të caktuara. Ky rrezik është edhe më real për një vaksinë të sapo-zhvilluar, për të cilën nuk dihen efektet afatgjata. A është e arsyeshme që një person që mbart antitrupa ndaj Covid-19 të marrë një vaksinë eksperimentale pa të dhëna afatgjata?

Pse? Ju lutem na e shpjegoni. Një qasje e bazuar vërtet tek shkenca do të merrte parasysh edhe faktin që njerëzit kanë tashmë një imunitet natyror. Pse nuk po ndodh kjo gjë? Pse ata që këmbëngulin se “i besojnë shkencës” nuk kanë parasysh shkencën e imunitetit natyror? Pra duket se diçka nuk shkon.

Së dyti:Pse informacionet mbi pandeminë Covid-19, censurohen vazhdimisht? Në rast se përmendet teoria e daljes së koronavirusit nga një laborator, kjo gjë hidhet menjëherë poshtë si një fjalim i çmendur Trumpian. Mediat që tentuan ta eksplorojnë këtë hipotezë u censuruan.

Individët që shprehën interes mbi këtë këndvështrim, u tallën si të çmendur, si njerëz me mendësi konspirativ, që duhej të ndalnin përhapjen e gënjeshtrave. Por tani hipoteza e një rrjedhje laboratorike, është ndoshta shpjegimi më i besueshëm.

Nëse interesi i vetëm do të ishte shëndeti publik, atëherë një debat publik i fuqishëm dhe ndjekja falas e së vërtetës do të ishte normë dhe jo përjashtim. Atëhere, kush po përpiqet që të fshehë këtë informacion? Çfarë po përpiqen të fshehin? Çfarë kanë për të fituar?

Së treti:Pse ilaçi ivermektinë, u sulmua aq shumë në raportet e qeverisë dhe mediave të establishmentit? Ivermektina është një ilaç kundër parazitëve, të cilin veterinerët e përdorin tek kuajt dhe lopët. Nuk është për njerëzit, por disa po e pompojnë veten plot me ilaçe blegtorale në një përpjekje fatkeqe dhe jo të arsyeshme për ta mposhtur Covid-19.

A është vërtet kështu? Jo tamam. Ivermektina është rekomanduar nga mjekët për dekada të tëra. Në vitin 2015, zbuluesi i këtij ilaçi fitoi Çmimin Nobel për Mjekësi. Ai përdoret vërtet për të vrarë parazitë të caktuar tropikal, dhe cilësohet nga Organizata Botërore e Shëndetësisë si një “ilaç jetik”.

Ivermektina është përdorur nga disa mjekë për të kuruar Covid-19. Rezultatet janë të përziera. Ndërsa unë vetë nuk kam asnjë mendim mbi Ivermektinën, më duket e habitshme pse mbështetësit e vaksinimit të detyrueshëm kanë prodhuar një realitet alternativ, duke e cilësuar atë si një pilulë për kuajt.

Edhe FDA e ka kritikuar këtë ilaç. Pse ndodh kjo? Kini parasysh një fakt. Sipas rregulloreve të FDA-së, një Autorizim i Përdorimit Emergjent (EUA) lejohet kur ndër të tjera “nuk ka alternativa të përshtatshme, të miratuara dhe të disponueshme”.

Vaksinimet kundër Covid janë vënë në dispozicion të publikut si një EUA. Vaksina e Pfizer mori miratimin e FDA vetëm muajin e kaluar. Vaksinat e tjera ende funksionojnë sipas udhëzimeve të EUA. Nëse do të kishte trajtime të qarta alternative, vaksinimet nuk do të merrnin statusin EUA.

Është e qartë se ka një nxitje të fortë financiare për të dekurajuar testimin dhe miratimin e alternativave të vaksinave aktuale. Patenta e Ivermektinës ka skaduar shumë kohë më parë. Askush nuk do të fitonte miliarda dollarë me të. Ndonjëherë ndjekja e parave është një këshillë mjaft e arsyeshme. A mund të jetë edhe në këtë rast?

Ndoshta, por ne nuk do ta dimë asnjëherë efektivitetin e trajtimeve të mundshme, nëse nuk vazhdojnë provat shkencore të terapive të ndryshme, nëse nuk shpërndahet lirisht informacioni rreth tyre, dhe nëse nuk lejohen zëra të ndryshëm që të debatojnë fuqishëm në mesin e opinionit publik.

Së katërti:Ku përfundon e gjitha kjo?. Nëse grupimi pro-vaksinimit do të triumfojë, çdo amerikan, dhe përfundimisht çdo njeri në këtë botë, do të ketë vaksinën anti-Covid. Por nëse do të vaksinohen që të gjithë, nuk do të ketë asnjë grup kontrolli, ndaj ne nuk do të mundemi të gjykojmë me saktësi efektivitetin e vaksinës.

“Politizimi i shkencës” po përdoret si një justifikimin për të censuruar kundërshtarët e vaksinave. Por kjo nuk është shkencë, sepse shkenca kërkon një hetim të hapur dhe të lirë. Nuk është as politikë, sepse politika legjitime kërkon një debat të lirë dhe të fuqishëm. Përkundrazi është një ushtrim i pushtetit, i maskuar si shkencë. Pra, po përjetojmë një situatë toksike ku pushteti zgjerohet, dhe ku po abuzohet në mënyrë dramatike në emër të shëndetit publik. Shkenca është një viktimë e dukshme, por kur veshim rrobat e pseudo-shkencës, një viktimë tjetër është liria e njeriut.

Shënim:Mark T.Mitchell, është Dekan i Çështjeve Akademike në Kolegjin Patrik Henry, SHBA.

Përkthyer dhe përshtatur nga CNA.al