A duhet të hetojë FBI-ja pretendimet e Trump mbi vjedhjen e zgjedhjeve?
Nga Kevid R. Brock “The Hill”Xho Bajden është tashmë preside...
Sipas organizatës amerikane Pew Research Center, sot mbi gjysma e botës praktikon Krishterimin, Islamin ose Judaizmin. Këto fe janë që të gjitha monoteiste, pra adhurimin në një Zot të vetëm. Por sipas studiuesve, kuptimi ynë modern i monoteizmit, është një dukuri e kohëve të fundit, madje më i ri edhe se sa fetë që përshkruam.
Po si u shfaq monoteizmi?Përgjigja është e ndërlikuar. Sipas studiuesve, monoteizmi nuk u shfaq me Judaizmin, as me Krishterimin apo Islamin. Por ai është një koncept modern. Dhe në varësi të mënyrës sesi e përkufizoni, ai ose u shfaq mijëra vjet para këtyre feve kryesore, ose qindra vjet më vonë.
Në një nivel sipërfaqësor, shumë fe të lashta duken politeiste. Pavarësisht nëse i referoheni Mesopotamisë apo Egjiptit të lashtë, Greqisë apo Romës, Mbretërisë së Aksumit në Afrikën Veriore apo Izraelit të lashtë: që të gjitha këto civilizime adhuronin dikur shumë perëndi.
?Realiteti është pak më i komplikuar?-thotë Endrju Dardin, historian i feve në Universitetin Shtetëror të Floridas, SHBA.
?Kur shihni historinë njerëzore, dallimi midis politeizmit dhe monoteizmit është shumë i vogël?-thotë Dardin për Live Science. Nëpër kultura të ndryshme, panteone ose grupe hyjnish specifike për një fe të caktuar, përshkruheshin shpesh si shprehje të së njëjtit entitet hyjnor, e ngjashme me atë që adhurojnë të krishterët si Trininë e Shenjtë -Atin, Birin dhe Shpirtin e Shenjtë – si shfaqje të ndryshme të Zotit.
Për shembull, në mijëvjeçarin e dytë Para Krishtit, poema e lashtë epike mesopotamiane, ?Enuma Elish?, e quan zotin kryesor Marduk me 50 emra të ndryshëm:me emrat e atyre Zotave që vareshin prej tij. Nënkuptimi ishte se këto Zota të një kategorie më të ulët, ishin vërtet shfaqje të një perëndie, Marduk, shkruan Jan Asman në librin e tij ?Fetë e botës së lashtë? të vitit 2004.
Por ky koncept i unitetit hyjnor,nuk ishte unik për Mesopotaminë. I njëjti koncept ekzistonte edhe në Greqinë e lashtë, Egjipt dhe Romë. Në Romën e lashtë rreth shekullit III Para Krishtit, një grup filozofik të quajtur Stoikët, pohuan se ekzistonte vetëm një Zot, emrat e të cilit ndryshonin vetëm sipas rolit të tij ose të saj në qiej dhe në Tokë, thotë Asman.
Forcimi i lidhjeve midis qytetërimeve, mund të ketë inkurajuar besimin tek uniteti hyjnor, pretendon më tej ai. Njerëzit krijuan lidhje midis Zotave të tyre dhe atyre të shoqërive të tjera.
Ata filluan të shohin Zota dhe panteone të ndryshme që nuk ishin në kundërshtim me njëri-tjetrin, por qenë shprehje të të njëjtit koncept. Disa studiues e krahasojnë idenë e unitetit hyjnor me monoteizmin. Asman e quan atë ?monoteizëm evolucionar?; ndërsa Dardin ?monoteizëm filozofik?.
Megjithatë, njerëzit e lashtë mund t?i kenë parë Zotat nga kulturat e ndryshme si të rrjedhur nga i njëjti burim i shenjtë. Në këtë kontekst, lëvizjet fetare nisën të kërkonin adhurimin ekskluziv të një Zoti. Në shekullin XIV para Krishtit, faraoni egjiptian Akhenaten krijoi një kult të përkushtuar vetëm ndaj perëndisë së diellit, Aton.
Ai i mbylli tempujt dhe shkatërroi imazhet e Zotave të tjerë. Dhe disa studiues besojnë se pikërisht në atë kohë izraelitët e hershëm filluan të adhuronin vetëm një perëndi:Yahweh, thotë Metju Çalmers, teoricien i fesë në Universitetin Veriperëndimor në Ilinois, SHBA.
Ai thotë se ishte një tranzicion që zgjati me shekuj, dhe do të kalonin shumë shekuj përpara se besimi në vetëm një Zot të çimentohej tek Judaizmi. Është e rëndësishme të theksohet se këta njerëz nuk e mendonin veten si monoteistë apo politeistë.
Këto lëvizje nuk e mohuan ekzistencën e Zotave të tjerë. Ato thjesht u kërkuan njerëzve që të mos i adhuronin më ata. Ngjashëm, të krishterët e hershëm nuk thanë qartazi se Zotat e tjerë nuk ekzistojnë; por Çalmers tha se ata nisën ti etiketonin ata si demonë.
Shpalljet se ka vetëm një Zot, u shfaqën në pjesë të Biblës Hebraike të shkruara rreth shekullit V Para Krishtit. Por në pjesët e shkruara më herët në historinë hebraike nuk ka pretendime të tilla, shton ai. Vetëm në shekujt III-IV Pas Krishtit, nisi më në fund të shfaqej koncepti i një Zoti të vetëm në liturgjinë e krishterë.
Sidoqoftë, studiuesit nuk bien dakord mbi kohën e saktë kur ndodhi kjo. Islami ishte pak më ndryshe. Kurani, që u shkrua brenda dekadave të shfaqjes së Islamit në shekullin VII, deklaroi që në fillim se kishte vetëm një Zot, shprehet Çad Hajnes, historian i fesë në Universitetin Shtetëror të Arizonës.
Por kjo nuk do të thotë që monoteizmi u shfaq me Islamin,pasi ishte një zhvillim që u shfaq me herët dhe evoluoi me kalimin e kohës. Pra, çfarë gjëje kaq domethënëse ndodhi në ato periudha historike, kur fetë filluan të deklaronin se ekzistonte vetëm një Zot? Është e pamundur të ketë një sqarim shterues të shkak-pasojës. Por në atë kohë ndodhën disa ndryshime të rëndësishme.
Më shumë njerëz po shkruanin idetë e tyre, sidomos elitat, thotë Çalmers. Zotërimi i një teksti fetar, u bë simbol i statusit social. Ndërsa shtetet filluan të mbështesnin lëvizje fetare specifike. Për shembull, në ditët e mëvonshme të Romës, ideja e një Zoti u përdor nga perandori Konstandin si një mënyrë për të bashkuar perandorinë e shkatërruar, thotë Dardin.
Por termi monoteizëm u përdor për herë të parë vetëm në vitin 1660, dhe dekada më vonë termi politeizëm. Më vonë, ky dallim u përdor si një mënyrë për të ndihmuar në shpjegimin pse disa shoqëri ishin të ?civilizuara? dhe të tjerat ishin ?primitive?./CNA.al
https://www.livescience.com/polytheism-to-monotheism.html
Nga Kevid R. Brock “The Hill”Xho Bajden është tashmë preside...
Në këto kohë stresuese të pandemisë, ekspertët e shëndetit k...
Nga Rich Lowry “National Riview”Fjalimet e Ceremonive të Për...
Nga Ashleigh Furlong “Politico.eu”Premtimet globale të shpër...
Nga Michael Hefferon “The Conversation”Ndërsa ka nisur vaksi...
Me përvojën dhe stilin politik pajtues, Joe Biden është pres...
Shqetësime ka ngjallur më shumë varianti brazilian i Coronës...
Nga Jeremy Cliffe “New Statesman”Nga dje vendi më i fuqishëm...
Inteligjenca artificiale (AI), është tashmë mjeti i domosdos...
Nga Simone Baglioni “Open Democracy”Në pranverën e vitit 202...
Nga Nathan Bartlett “The Conversation”Raportet për rreth 30 ...
Nga William A.Galston “The Wall Street Journal”Duke prezantu...
Nga Stacey McKenna “Scientific American”Më në fund po ndodh ...
Nga John Keiger “Spectator”Franca është anëtarja e vetme e p...
Nga Holman W.Jenkins, Jr. “The Wall Street Journal”Pas shumë...
Nga Matthew Karnitschnig “Politico”Emri i Angela Merkel nuk ...
Kur njerëzit mendojnë për njerëzit më të pasur në histori, u...
Për shekuj me radhë, shtresa më e sipërme e Tokës mendohej t...
Nga Maria Repnikova “The New York Times”A është vërtet kaosi...
Jeta e hershme në Tokë mund të ketë evoluar në burimet e ngr...
Ekspertët e opozitës, në materialet e tyre hulumtuese,...
CNA denoncoi rreth një muaj më parë se zyrtarët e bash...
Mariglen Qato, drejtori i Erion Veliajt, i arrestuar këtë ...
Një qytetare u ankua në Fiks Fare se, pasi bëri një vizitë...
Në sitën e vetting-ut ka ngecur një tjetër proku...
Kolegji i Posaçëm i Apelimit ka shkarkuar një tjetër proku...
Pasuritë e gjyqtarëve dhe prokurorëve kaluan në një pr...
Komisioni i Pavarur i Kualifikimit shkarkoi këtë të hënë n...
Policia ka dalë me një njoftim zyrtar në lidhje me atentat...
Në zbatim të ligjit Nr. 10 192, datë 03.12.2009, “Për Para...
Avokati Andrea Zotaj, pjesë e Dhomës së Avokatisë në Gjiro...
Një apartament është përfshirë nga flakët pasditen e kësaj...
Ditën e premte vendi ynë do të vijojë të ndikohet nga kush...
Ditën e enjte vendi ynë do të vijojë të ndikohet nga kusht...
Institucionet e menaxhimit të shëndetit publik u vunë ...
Për ditën e mërkurë vendi ynë do të vijojë të jetë nën...
Qentë janë në gjendje të kuptojnë disa fjalë që u refe...
Në kuadër të rotacionit të madh në postet diplomatike ...
Që në muajin shkurt dyqanet në Gjermani janë të mbushura m...
Një tërmet me magnitudë 5.9 e shkallës Rihter ka godit...
Mbrëmjen e kësaj të mërkure është transmetuar premiera “Ti...
"Mësonjëtorja e dytë Shqipe" pas Korçës është hapur në Pog...
Berti ka qënë shoku im më i mirë. Edhe më i ngushtë paçka ...
Gjergji ka konkuruar në një nga festivalet të këngës së le...
Deficiti i llogarisë korrente preku vlerën më të ulët hist...
Sot, më 29 mars 2024, në tregun valutor, dollari amerikan ...
Kredia e re për ekonominë u rrit me ritme të larta edh...
Muaji shkurt nuk ka qenë i mbarë për kursimet e depozituar...