Nga Fraser Myers “Spiked Riview”

Gara e vaksinave është e shëmtuar. Vërtet e shëmtuar. Burime të qeverisë gjermane kanë përdorur shtypin gjerman për të shpërndarë lajme të rreme në lidhje me efikasitetin e vaksinës Oxford/AstraZeneca, ndërsa Bashkimi Evropian ka kërcënuar të bllokojë eksportet e vaksinës Pfizer në Britaninë e Madhe.
Derisa të ndodhnin këto që sapo thashë, shumëkujt mund t’i falej po të pyeste nëse BE-ja do të merrte pjesë në garën e vaksinave, pasi Britania e Brexit e ka tejkaluar shumë unionin në lidhje me shpërndarjen vaksinës.

Në fakt, mbrojtësit e qëndrimit tonë nëBE (me sa duket njerëz të tillë ekzistojnë ende) na kanë siguruar se nuk kishte asgjë të keqe me ritmin më të ngadaltë të Evropës kontinentale me shpërndarjen e vaksinave anti-Covid. “E çfarë gjëje e mrekullueshme është të vaksinohesh i pari”-tallej një analisti në “The Guardian” ditën kur u vaksinuan britanikët e parë. Ndoshta më pak të vdekur? Një fund të masave të bllokimit? Një zëdhënës i qendrës së menaxhimit të krizës kundër Covid-19 në Belgjikë, sugjeroi që vendi i tij (që ka pësuar numrin më të madh të vdekjeve nga Covid-19 për frymë në të gjithë botën) ka mundësinë t`a ngadalësojë procesin e vaksinimit pasi masat kufizuese po funksionojnë mirë.

Një eurodeputet, me sa duket i bindur se shpërndarja kishte nevojë për më shumë pengesa, i ka bërë kërkesë Komisionit Evropian qëtë gjitha automjetet dhe kutitë që shpërndajnë vaksinat tëjenë të stampuara me flamurin e BE-së. Dhe është e lehtë të shpjegohet pse mbështetësit e BE-së në Britani, do të dëshironin t`a shmangin këtë temë. BE mori përsipër 2 aspekte kryesore të procesit të vaksinës -blerjen dhe miratimin – dhe që të dyja këto kanë krijuar vonesa të pakuptimta me pasoja vdekjeprurëse.

Agjencia Rregullatore e Medikamenteve dhe Produkteve Shëndetësore në Britaninë e Madhe (MHRA) ishte agjencia e parë në botë që e miratoi vaksinën Pfizer, që më2 dhjetor 2020, 20 ditë para Agjencisë Evropiane të Barnave (EMA),duke i dhënë një avantazh të madh Mbretërisë së Bashkuar. Pastaj, më 30 dhjetor, MHRA miratoi vaksinën Oxford/AstraZeneca, që nuk është miratuar ende nga Bashkimi Evropian. Edhe procesi i blerje së vaksinave ka hasur në probleme. Në fund të vitit të kaluar, gjermania“Der Spiegel” paralajmëroi se sasitë në dispozicion do të ishin të vogla. BE-ja kishte siguruar blerjen e vetëm 300 milion dozave të vaksinës Pfizer, e vetmja që kishte marrë miratimin në atë kohë. Dhe përkundër faktit që vendet anëtare të BE-së kishin rënë dakord të bëheshin bashkë në procesin e prokurimit, në fillim të këtij muaji u zbulua se Gjermania kishte blerë 30 milion doza shtesë të vaksinës Pfizer/BioNTech, prapa shpinës së të gjithëve.

Pastaj javën e kaluar, kompania AstraZeneca njoftoi se nuk do të jetë në gjendje të prodhojë në kohën sasinë e vaksinave që ka porositur BE. Bashkimi Evropian duhej të merrte 100 milion doza në tremujorin e parë të këtij viti. Por tani, një zyrtar i lartë i Brukselit ka frikë se mund të dorëzohen vetëm 31 milion doza. Unioni ka fajësuar kompaninë AstraZeneca për problemin e furnizimit, por në fakt kjo është një katastrofë e “gatuar” në Bruksel. Siç ka theksuar Robert Peston i ITV, Mbretëria e Bashkuar nënshkroi një marrëveshje me AstraZeneca që në muajin maj 2020, 3 muaj para se t`a bënte BE-ja, duke i dhënë kompanisë 3 muaj kohë shtesë për të zgjidhur problemet me zinxhirin e furnizimit të Britanisë së Madhe.

Në qershor, AstraZeneca arriti marrëveshje paraprake me Aleancën Gjithëpërfshirëse të Vaksinave – të përbërë nga Gjermania, Holanda, Franca dhe Italia. Por më pas, Komisioni Evropian mori përsipër negociatat në emër të gjithë anëtarëve të BE-së, duke u angazhuar në 2 muaj bisedime shtesë, që nuk sollën në fakt asnjë ndryshim thelbësor në marrëveshje.

BE po paguan tani koston e asaj kohe të humbur. Dhe përballë këtij dështimi, BE dhe Gjermania, po tentojnë të fshehin fajin e tyre. Burime të qeverisë gjermane e informuan gazetën ekonomike “Handelsblatt” të hënën në mbrëmje, se vaksina Oxford/AstraZeneca ishte vetëm 8 për qind efektive tek njerëzit e moshuar. Kjo do të ishte shkatërrimtare për shpërndarjen që ka planifikuar Gjermania, por më shumë për Britaninë, e cila tashmë ka vaksinuar miliona njerëz të pambrojtur, duke përdorur pikërisht vaksinën e zhvilluar në shtëpi. AstraZeneca e mohoi menjëherë këtë lajm. Dhe pasi lejuan përhapjen e këtij mashtrimi brenda natës – autoritetet shëndetësore gjermane deklaruan se burimet kishin ngatërruar shifrat:“Rreth 8 për qind e pjesëmarrësve në testet e efikasitetit të vaksinës së AstraZeneca, ishin të moshës 56-69 vjeç, dhe nuk rezulton të ketë një efikasitet prej vetëm 8 për qind midis të moshuarve.”

Të martën, BE i ka kërkuar Pfizer se duhet të sigurojë lejen e unionit, para se të eksportojë dozat e vaksinës nga fabrika e saj belge drejt Britanisë. Madje,Gjermania ka sugjeruar që eksportet e vaksinave të bllokohen për të siguruar më parë furnizimin e BE-së. Qeveria britanike thotë se është e sigurt se do të përmbushë objektivin e saj për të vaksinuar më të rrezikuarit deri në mesin e muajit shkurt. Dhe sasitë e vaksinës së Oxford /AstraZeneca që ka porositur Britania janë të paprekura. Gjithsesi, ndërhyrja e BE-së ka vënë në dyshim fazat e mëvonshme të fushatës së vaksinimit. Pasi ka dështuar me programin e saj të vaksinimit, BE dëshiron tani të sabotojë programin britanik të vaksinimit./Përshtatur ga CNA.al

Burimi:  https://www.spiked-online.com/2021/01/26/the-eu-is-playing-dirty-in-the-vaccine-wars/

Ne Homo sapiens-ët nuk kemi qenë të vetëm në Tokë. Kohë më parë, ka pasur më shumë diversitet njerëzor. Homo sapiens jetoi bashkë me 8 specie njerëzore që tashmë janë zhdukur, rreth 300.000 vjet më parë.

Kohët e fundit, rreth 15.000 vjet më parë, ne ndanim shpellat me një specie tjetër njerëzore, të njohur si Denisovanët. Ndërkohë mbetjet e fosilizuara, tregojnë për një numër edhe më të lartë speciesh të hershme njerëzore,që popullonin dikur Tokën para se shfaqej specia jonë.

“Tani ne kemi vetëm një specie njerëzore, dhe kjo është me të vërtetë e çuditshme”- thotë Nik Longriç, biolog evolucionar në Universitetin Bath në Mbretërinë e Bashkuar. “Jo shumë kohë më parë, ne nuk ishim aq të veçantë, por tani kemi mbetur vetëm ne”- shton ai.

Pra, sa specie të hershme njerëzore kanë ekzistuar dikur? Kjo pyetje është e ndërlikuar pasi studiuesit po vazhdojnë të zbulojnë fosile të reja, që përfundojnë të jenë specie krejtësisht të veçanta dhe të panjohura më parë.

“Ky numër është në rritje, dhe do të ndryshojë në varësi të atij me të cilin bisedoni”-thotë Xhon Stjuart, paleoekolog evolucionar në Universitetin Bërnmauth në Britaninë e Madhe. Disa studiues argumentojnë se speciet e njohura si Homo erectus, përbëhen në fakt nga disa lloje të ndryshme, përfshirë Homo georgicus dhe Homo ergaster.

“Gjithçka ka të bëjë me përkufizimin e një specie, dhe shkallën në të cilën pranohen ndryshimet brenda një specie. Ky mund të bëhet një diskutim paksa irritues, pasi të gjithë duan një përgjigje. Por e vërteta është se kjo varet”-shpjegon Stjuart.

Përkufizimi i një specie ka qenë i thjeshtë: Nëse dy individë mund të prodhonin pasardhës pjellorë, ata do të ishin nga e njëjta specie. Për shembull, një kalë dhe një gomar mund të çiftëzohen për të prodhuar një mushkë. Por mushkat nuk mund të shumohen me sukses me njëra-tjetrën. Prandaj, kuajt dhe gomerët, edhe pse biologjikisht të ngjashëm, nuk janë e njëjta specie. Por në dekadat e fundit, kjo ndarje e thjeshtë i ka lënë vendin një debati më kompleks shkencor se si duhet përcaktuar një specie. Kritikët e përkufizimit të çiftëzimit, theksojnë se jo e gjithë jeta riprodhohet seksualisht; pasi disa bimë dhe baktere mund të riprodhohen në mënyrë joseksuale.

Të tjerët kanë argumentuar se ne duhet t’i përcaktojmë speciet duke grupuar organizmat sipas tipareve anatomike të ngjashme. Por edhe kjo metodë ka dobësitë e veta. Kjo pasi në pjesë të ndryshme të botës mund të ketë ndryshime të konsiderueshme morfologjike midis gjinive dhe madje individëve të së njëjtës specie, duke e bërë një mënyrë shumë subjektive të klasifikimit të jetës.

Disa biologë preferojnë të përdorin ADN-në për të tërhequr vijat ndarëse midis specieve. Dhe me përparimin e teknologjisë, ata mund t`a bëjnë këtë me një saktësi edhe më të madhe. Por ne nuk kemi në dispozicion ADN-në e çdo njeriu të lashtë. Për shembull gjenomi i Homo erectus, nuk është sekuencuar kurrë.
Çështja ngatërrohet edhe më shumë kur mendohet se deri në 2 për qind e ADN-së mesatare të evropianëve të sotëm vjen nga Neandertalët, dhe deri në 6 për qind e ADN-së së disa melanezianëve (indigjenë nga verilindja e Australisë në Oqeani) vjen nga Denisovanët.

Pra, a jemi ne një specie e veçantë nga këta paraardhës? “Disa njerëz do t’ju thonë se Neandertalët janë e njëjta specie si ne. Ata thjesht janë një lloj pak më ndryshe nga njerëzit modernë, dhe prova është çiftëzimi mes 2 specieve. Por sërish përkufizimi i specieve, është zhvendosur nga ky cilësim”- shprehet Stjuart. Pasi i morën parasysh që të gjitha këto, disa ekspertë kanë argumentuar se koncepti i një specie në fakt nuk ekziston. Por të tjerët thonë se për sa kohë është gati e pamundur të arrihet një përkufizimi qartë mbi një specie, ia vlen ende të përpiqemi të flasim për evolucionin, përfshirë atë të specieve tona.

Kështu, ne ngatërrohemi duke e ditur që një specie nënkupton gjëra të ndryshme për njerëz të ndryshëm. Natyrisht, kjo do të thotë se njerëzit nuk do të bien dakord sesa specie njerëzore kanë ekzistuar ndonjëherë. Një pyetje tjetër është se çfarë përbën një njeri. Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, na ndihmon kuptimi i fjalës hominin, një grup i madh që përfshin njerëz dhe shimpanzetë që kthehen tek paraardhësi i tyre i përbashkët.“Ne dhe shimpanzeja kemi evoluar nga një paraardhës i përbashkët”-thotë Stjuart.

Nëse biem dakord që njerëzit janë gjithçka që mbërriti pas ndarjes sonë nga shimpanzetë antike rreth 6-7 milion vjet më parë, atëherë ka të ngjarë të jetë një grup i larmishëm. Muzeu Kombëtar i Historisë Natyrore Smithsonian, ka renditur të paktën 21 specie njerëzore, që janë njohur nga shumica e shkencëtarëve.
Dakord, nuk është një listë plotësisht e plotë, pasi për shembull Denisovanët. Ata që janë në listë përfshijnë Homo sapiens, Neandertalët, njerëzit indonezianë në madhësinë eHobit, Homo erectus dhe Homo naledi. Lista përfshin gjithashtu specie të tjera që ekzistonin më afër në kohë me paraardhësit e përbashkët të njerëzve dhe shimpanzeve, dhe kështu duken më shumë si shimpanzetë sesa njerëzit e sotëm. Pavarësisht nga pamja e tyre, këto specie njihen ende si njerëz të hershëm. “Ju nuk mund të ktheheni 5 milion vjet pas në kohë, dhe të prisni që ata të duken si ne”- thotë Stjuart.

Nëse Smithsonian thotë se janë 21, atëherë mund të jeni i sigurt se larmia është shumë më e madhe, mendon ai. Kjo për shkak se lista gabon në aspektin e kujdesit, duke zgjedhur speciet që janë afër njeriut dhe që njihen botërisht si të tilla. Për shembull, specia njerëzore e xhuxhëve e zbuluar kohët e fundit, Homo luzonensis, që njihet vetëm nga disa kocka të zbuluara në një shpellë indoneziane, nuk është përfshirë në listën e Smithsonian.
Gjithashtu, studiuesit dyshojnë se ka shumë specie të tjera të fosilizuara që ende nuk janë gërmuar. “Lista është rritur vazhdimisht, dhe unë nuk shoh ndonjë arsye pse duhet të ndryshojë tani”-thotë Stjuart./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://www.livescience.com/how-many-human-species.html

Nga Lionel Laurent “Bloomberg”

Shtetet e Bashkuara po i rikthehen bashkëpunimin global në fushën e shëndetit. Administrata e presidentit Joe Biden ka anuluar vendimin për t’u larguar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë, dhe është regjistruar në nismën COVAX, ku bëjnë pjesë92 vende të botës.

Ajo është një mekanizëm i rëndësishëm për përhapjen globale të shumë prej vaksinave të sigurta dhe efektive, për t’i dhënë fund sa më shpejt pandemisë së Covid-19. Por mbërritja në atë pikë do të kërkojë altruizëm, në një kohë kur ka një presion të madh për të vepruar në mënyrë egoiste. Dozat e vaksinave janë për momentin në sasi të kufizuara. Vendet e pasura kanë avantazhin e blerjes dhe shpërndarjes së tyre, sidomos duke pasur parasysh kompleksitetin e logjistikës që kërkojnë vaksinat. Jo shumë kohë më parë, vendet po i kërkonin me padurim maska dhe pajisje mjekësore aleatëve të tyre.

Programet si COVAX, që premtojnë të sigurojnë gati 2 miliardë doza vaksinash për deri në një të pestën e popullsisë së vendeve pjesëmarrëse deri në fund të këtij viti, do të jenë jetike. Por paratë për vaksinat nuk janë elementi i vetëm i nevojshëm. Në ekonominë e vaksinave të shekullit XXI, edhe të dhënat përbëjnë një fuqi të madhe. Izraeli është i vendosur t`a imunizojë popullsinë e tij disa muaj përpara vendeve shumë më të mëdha dhe më të pasura, pjesërisht duke e porositur herët vaksinën, edhe pse thuhet me një çmim më të lartë, por gjithashtu duke ndarë informacione mbi shëndetin e pacientëve pas vaksinimit.

Dërgesat me vaksinat kundër Covid-19 të Pfizer Inc. dhe BioNTech SE u shtuan në fillim të këtij muaji pas një marrëveshje për të ndarë të dhënat e gjëra mbi programin e vaksinimit. Kjo qasje u leverdis të dyja palëve. Izraeli merr më shpejt se kushdo tjetër dozat që i duhen për të mbrojtur njerëzit e tij, ndërsa sistemi i tij i kujdesit shëndetësor pajiset me një teknologji të shpejtë, ndërsa përhapja e vaksinave tepër efikase e bëjnë atë një terren të vlefshëm testimi për vaksinën e Pfizer, e cila u zhvillua në një kohë rekord tjetër e botës, ka të gjitha shanset që të mësojë nga përvoja e Izraelit.

Të dhënat mund të ndahen në mënyra që nuk mund të zbatohen për vaksinat. Kryeministri Benjamin Netanjahu ka thënë se informacionet e shumta, do t’i ndihmojë vendet e tjera që të zhvillojnë strategji për t’i dhënë fund shpërthimit pandemisë.
“Nuk mund të shihni asnjë vend në botë ku ka një vaksinim kaq masiv”-thotë ish-shefi i drejtorisë kombëtare të informacionit të Izraelit, Jarden Vatikaj. “Izraeli është një shembull për gjithë botën”- shton ai.

Por problemi është se ndërsa programi izraelit i vaksinimit, ka prodhuar tashmë të dhëna inkurajuese, ne nuk i dimë kushtet e plota dhe implikimet e kësaj marrëveshje. Të dhënat e ndara nga Pfizer janë të dhëna epidemiologjike. Por ne nuk na jepet informacion individual “i identifikueshëm”, për të monitoruar efektivitetin e vaksinës në kohë reale, thotë kompania, dhe nga qeveria izraelite është bërë publike vetëm një version i redaktuar i marrëveshjes me Pfizer.
Ekspertët e privatësisë thonë se ka shumë pyetje pa përgjigje, se sa të dhëna po ndahen dhe sa mirë po ruhen ato, gjë që ka rëndësi për të shmangur sulmet e hakerave.

Mungesa e transparencës, mund të ketë efekte negative. Pfizer thotë se po vlerëson propozime të ngjashme “efektiviteti në botën reale” diku tjetër.
Por kush do të vendosë se si përdoren të dhënat? Dhe çfarë lloj avantazhi të jep kjo në negociatat e blerjes së vaksinave? Këto pyetje mund të duken si dytësore në kulmin e një krize globale shëndetësore, kur prioriteti numër një është vaksinimi i sa më shumë njerëzve. Por nëse po përpiqemi të mendojmë globalisht mbi mënyrat se si të respektohet etika në fushën e vaksinave, ato kanë rëndësinë e tyre. Covid-19 nuk ka mbaruar, derisa të mbarojë në çdo vend që ka prekur. Një zgjidhje mund të jetë krijimi i organizatave të reja, të ngjashme me COVAX, për të shmangur dhënien e shumë pushteti një lloji të gabuar organizate.

“Altruizmi i të dhënave” mund të nënkuptojë ndërtimin e besimeve, që do të mbrojnë informacionin, dhe do të vendosin se kush do të ketë qasje në të, thotë Olivia Tambu, profesore e asociuar e së drejtës evropiane në Universitetin Paris-Dofin.

Sipas mjekut dhe biostatisticienit Rudolf Tibo,spitalet që mbledhin të dhëna mund të angazhohen për respektimin e standardeve mbi qeverisjen dhe etikën. Nxitja për nënshkrimin e marrëveshjeve më transparente për vaksinat, dhe për kushte më të drejta të qasjes në to, që përfshijnë edhe mbrojtjen e të dhënave, nuk duhet të shihen si vendosje e pengesave në një garë, por si një barazi e rregullave në fushës së lojës./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2021-01-25/covid-19-vaccine-inequality-is-about-data-not-just-doses?srnd=opinion