Muzika bizantine, termi bizantin i te ciles na sherben per te dalluar lulezimin e saj me
te madh i cili ndodhi gjate periudhes se Perandorise Bizantine ( te lindjes ), nuk permbledh sidoqofte gjithe rrugen e saj te gjate, e cila, ben bashke rreth 2000 vite
kulturë muzikore te zhvilluar brenda adhurimit kishtar orthodhoks.
Kjo muzike ( e dokumentuar historikisht qe heret edhe ne Shqiperi ) eshte bere se fundmi pjese e trashegimise kulturore boterore UNESCO, kjo per te forcuar edhe me teper vleren e saj te padiskutueshme ne artin dhe kulturen boterore.
Ajo ndertohet melodikisht mbi bazen e 8 tingujve ( tonaliteteve ose 8 sistemeve te
vogla modale dhe nen ndarjet qe rrjedhin nga gershetimi i tyre ) te cilat sherbejne si
baze per krijimin melodik. Gjithashtu i gjithe ndertimi melodiko-formal i saj
ndertohet ne baze te fjales, rrokezimit, thekseve te saj etj.
Keto krijime muzikore, jane ne funksion te sherbesave te ndryshme gjate adhurimit ne Kishen Orthodhokse me ne qender te tyre ?Liturgjinë Hyjnore?.
Pikerisht kjo sherbese kaq e rendesishme, e cila perfshin nje shumellojshmeri
krijimesh muzikore, vjen e botuar tashme edhe ne Shqiperi nga Theodhor Peci
( Pedagog i muzikes bizantine, interpretues e krijues ).
Ky libër muzikor voluminoz (650 faqe), botohet për herë të parë në historinë e Artit
Psaltik bizantin në Shqipëri, në përputhje me standardet muzikologjike konvencionale, ne harmoni me tingellimet e gjuhes shqipe gjithashtu edhe për të plotesuar nevojen e madhe në repertorin muzikor të shërbesës së Liturgjisë Hyjnore në kishat e Shqiperise.
Pas botimit të librit të parë muzikor themelor, ?Anastasimatari? me autor Theodhor Peci, ky është libri i dytë i korpusit të librave muzikorë të botuar nga Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë, nën përkujdesjen e veçantë të Fortlumturisë së tij, Kryepiskopit Anastas, për ringjalljen e Muzikës Bizantine në Shqipëri. Ky libër i paraprin vellimit te dyte te ?Liturgjia Hyjnore? e cili pret driten e botimit se
shpejti.
Vëllimi i parë, përmban himnet e Liturgjisë Hyjnore të shën Joan Gojëartit, të mirëpërpiluara shkencërisht, të përshtatura dhe të kompozuara në përputhje të plotë me parimet morfologjike të muzikës bizantine dhe të gjuhës sonë shqipe.
Veçantia e këtij libri qëndron tek përshtatja dhe kompozimi i të gjitha himneve të
Liturgjisë Hyjnore në të tetë tingujt (?tonalitetet?) e Artit Psaltik, si dhe tek
shumëllojshmëria e variacioneve e tyre kompozicionale edhe brenda të njëjtit tingull.
Të gjitha këto himne, mbulojnë çdo nevoje liturgjike, ato mund të përdoren si për
kryerjen e liturgjive të përditshme, ashtu edhe për kryerjen e liturgjive kremtuese
( panegjirike ) të kompozuara nga melurgë tradicionalë që kanë mbizotëruar brenda
traditës psaltike të dy shekujve të fundit.
Një tjetër risi e këtij libri muzikor është përcaktimi dhe vendosja e të gjitha vargjeve të të tre andifoneve, të hyrtoreve, të përlëshoreve dhe të shkurtoreve të të kremteve zotërore, hyjlindësore, të të dielave, të shenjtorëve kremtues, të Triodit dhe të Pesëdhjetores.
Njëkohësisht, kjo vepër synon të sjellë edhe një herë praktikat e vjetra liturgjike të harruara, duke përfshirë kompozimet e dy qëndrimeve të Tipikáve, Lumërimet, kompozimet melizmatike të fjalës ?Fuqi? tek himni ?Shenjt Perëndi?, ?Sa u pagëzuat?, kompozimin e paravargut të Apostullit, Aliluarin e Ungjillit etj.
Një tjetër pjesëz e vecantë e këtij botimi është përmbledhja e disa prej pjesëve më të njohura muzikore të pershtatura e kompozuara ne shqip nga Theodhor Peci te cilat vijne te transkriptuara metrofonikisht (pa pasqyrimin e analizave (ornamenteve) interpretuese, karakteristike kjo e sistemit muzikor bizantin) në sistemin muzikor ne pentagram nga Artur Vera, në mënyrë që libri te hape nje dritare te re perceptimi për ata që nuk njohin shkrimin muzikor neumatik bizantin.
Ky transkriptim (i cili nuk mund të zëvendësojë notacionin bizantin, me gjithe karakteristikat e tij dalluese nga gjithe sistemet e tjere), bëhet një urë njohjeje
ndërmjet artit muzikor bizantin dhe muzikologëve, kompozitorëve, studiuesve e studentëve per te njohur ne nje pamje me te qarte tashme kete sistem si nje vlerë e
shtuar e artit në Shqipëri.
Libri ?liturgjia Hyjnore? mund te konsiderohet edhe si nje galeri e vogel arti e cila
eshte nje vlere e shtuar ku pervec aspektit muzikor, pasqyrohet mjeshterisht nga
Kosta Raka edhe arti pamor ne grafikat mbreselenese te kishave historike te Shqiperise.
Ky liber vec te tjerash, permban nje vlere te madhe shpirterore per besimtaret orthodhokse, nje krijimtari muzikore e cila sprovohet cdo dite nga psaltet profesioniste ne Shqiperi ( e cila me shprese do te hape nje kapitull te ri te interpretimit profesional ne breza ) e ne fund te tij krijon nje ure lidhese per dy sisteme muzikore te dy boteve, te cilet, me ndryshimet e tyre, behen bashke ne nje liber per te hapur rruge te reja si studimore ashtu edhe ekzekutuese.
ARTUR VERA
Edicioni i 23-të i Panairit të Librit “Tirana 2020” ka ndarë...
Sali Brari, këngëtari i muzikës popullore ka ndërruar jetë d...
Mbrëmë në darkë ka ndërruar jetë dirigjenti shqiptar prof. M...
Gazetari Mitro Çela ka bërë një shkrim për të madhin Koço De...
Nga Mero BazeShakaja e parë ishte para disa vitesh. Pasi iku...
Gazetarja Sonila Meço ka prekur me një shkrim pqër të madhin...
Regjisori Leka Bungo u shpreh se Koço Devole bëri epokë në s...
Lajmi i hidhur për humbjen e të madhit Koço Devole, ka sjell...
Moderatorja e njohur Rudina Magjistari ka ndarë dhimbjen dhe...
Aktori i njohur Agron Llakaj gjatë një lidhje direkte me Abc...
Këngëtarja Aurela Gaçe ka reaguar e prekur për humbjen e akt...
Mëngjesi i kësaj të diele ka nisur me një lajm të hidhur, pë...
Aktori Agron Llakaj ka bërë një dedikim shumë prekës për hum...
Të shumtë kanë qenë aktorët dhe artistët që kanë shprehur ng...
Aktori i njohur i humorit Muharrem Hoxha ka shprehur ngushël...
Aktorja e njohur Mariana Kondi e prekur ka reaguar pas ndarj...
Aktori dhe moderatori Dorian Ramaliu ka shprehur dhimbjen e ...
Mëngjesin e sotëm, mjeshtri i humorit Koço Devole humbi jetë...
Aktori i humorit Juljan Deda ka reaguar pas ndarjes nga jeta...
Sot, në një deklaratë për mediat, kreu i grupit parlamenta...
Një nga çështjet e nxehta që vazhdon t’u kushtojë mili...
Është një politikan që teksa flet për politikë, prodho...
Në redaksinë e emisionit ka ardhur një video, që tregon fe...
Në sitën e vetting-ut ka ngecur një tjetër proku...
Kolegji i Posaçëm i Apelimit ka shkarkuar një tjetër proku...
Pasuritë e gjyqtarëve dhe prokurorëve kaluan në një pr...
Komisioni i Pavarur i Kualifikimit shkarkoi këtë të hënë n...
Një apartament është përfshirë nga flakët pasditen e kësaj...
Gjykata ka lënë në burg ish-policen e burgjeve, D.H., e ci...
Arrestohet në Pogradec një shtetas italian, i cili tra...
Policia në Shkodër ka mundur të arrestojë shtetasin N. L.,...
Ditën e enjte vendi ynë do të vijojë të ndikohet nga kusht...
Institucionet e menaxhimit të shëndetit publik u vunë ...
Për ditën e mërkurë vendi ynë do të vijojë të jetë nën...
Për ditën e martë vendi ynë pritet të ndikohet nga kushte ...
Polonia ka hapur përkohësisht një pikë kufitare me Ukrainë...
Autoriteti Palestinez e ka prezantuar kabinetin e ri të en...
Të dielën në Turqi zhvillohen zgjedhjet lokale që shihen s...
Ministri i Punëve të Jashtme i Serbisë, Ivica Daçiç, k...
Mbrëmjen e kësaj të mërkure është transmetuar premiera “Ti...
"Mësonjëtorja e dytë Shqipe" pas Korçës është hapur në Pog...
Berti ka qënë shoku im më i mirë. Edhe më i ngushtë paçka ...
Gjergji ka konkuruar në një nga festivalet të këngës së le...
Kredia e re për ekonominë u rrit me ritme të larta edh...
Muaji shkurt nuk ka qenë i mbarë për kursimet e depozituar...
Programi i “Transportit Hekurudhor” kishte 4.1 miliard...
Teksa në Tiranë çmimet e zarzavateve dhe perimeve në shkur...