Covid-19 do të godasë më fort ekonomitë e vendeve në zhvillim
Nga Martin Wolf “The Financial Times”“Covid-19, është goditj...
Qyteti i lashtë legjendar i Trojës është rikthyer së fundmi në vëmendjen e publikut, për shkak të bashkëprodhimi midis BBC dhe Netflix të serialit televiziv ?Troja, rënia e qytetit. Turqia kremtoi 2 vjet më parë ?Vitin e Trojës ?.
Po çfarë dimë për qytetin, rrënojat e të cilit janë gërmuar me imtësi gjatë 150 viteve të fundit? Seriali televiziv i vendos ngjarjet rreth vitit 1300-1200 Para Krishtit, në kulmin e epokës së bronzit të vonë.
Gjatë asaj periudhe, shtetet e qytetërimit Mikenas, me qendër në Greqinë e sotme, ishin duke konkurruar për ndikim me një perandori më të madhe atë Hitite (e vendosur në Turqinë e sotme), për të kontrolluar rrugët tregtare që çonin drejt Mesdheut Lindor dhe Detit të Zi.
Troja (e njohur në greqishten e lashtë si Ilios), ishte vendosur në Turqinë perëndimore,
jo shumë larg qytetit të sotmë turk Çanakale (i njohur ndërkombëtarisht si Galipoli), në hyrje të Ngushticës së Dardarneleve. Pozicioni i saj gjeografik ishte thelbësor për kontrollin e rrugëve tregtare drejt Detit të Zi.
Dhe siç e përmend princi Trojan, Paridi, për mbretin e Spartës, Menelaun, në historinë epike të Homerit, Iiada, qyteti kontrollonte qasjen tek mëndafshi dhe erëzat e famshme të Indisë. Epoka e Bronzit të Vonë, ishte një epokë e mbretërive të fuqishme dhe qytet-shteteve, të përqëndruara rreth pallateve me mure të fortifikuara.
Tregtia bazohej në një sistem kompleks të shkëmbimit të dhuratave midis qytet-shteteve të ndryshme. Sistemi i tregtisë kontrollohej kryesisht nga mbretërit, dhe provat që i referoheshin tregtarëve privatë janë shumë të rralla. Këto mbretëri shkëmbyen me njëra-tjetrën jo vetëm mëndafsh dhe erëza, por edhe ar, argjend, bakër, grurë, produkte zejtarie dhe skllevër.
Hititët ishin një popull i lashtë në Gadishullin e Anadollit. Perandoria e tyre ishte e përqendruar në veri dhe qendër të Anadollit rreth viteve 1600-1200 Para Krishtit. Në kulmin e saj Perandoria Hitite, përfshinte Liban, Sirinë dhe Turqinë e sotme. Qyteti i Trojës, ishte pjesë e një konfederate të vogël të pavarur, të quajtur Asuva, që u përpoq t?i rezistonte ekspansionit të Hititëve, por që përfundimisht u vendos në një lloj gjendje vasalitete ndaj perandorisë hitite.
Arkeologët që punojnë në Greqi dhe Turqi, kanë zbuluar shumë dëshmi të këtij sistemi kompleks politik, të një lloji që mund të ketë frymëzuar edhe epikën e Homerit. Traktatet politike të zbuluara në kryeqytetin Hitit, Hatusha, që datojnë në Epokën e Bronzit të Vonë, e konfirmojnë ekzistencën e një qyteti shumë të fuqishëm jo shumë larg Ngushticës së Dardaneleve të quajtur Vilusa (në greqisht Ilios/Troja), e sunduar nga një mbret i quajtur Alaksandu (mbase princi trojan Parid, emri i lindjes i të cilit sipas Homerit, ishte Aleksandër).
Dhe arkeologët që punojnë në Trojë kanë zbuluar skelete, shigjeta dhe gjurmë shkatërrimi,
të cilat na tregojnë për një fund të dhunshëm të Trojës në nivelin VII – siç është përcaktuar qyteti i Epokës së Bronzit të Vonë nga arkeologët (deri më tani janë gërmuar nivelet nga I deri në IX).
Në atë fazë, sistemi politik dhe ekonomik në Mesdhe ishte duke u shpërbërë. Një seri faktorësh – trazirat e brendshme të qytet-shteteve, migrimet masive të refugjatëve, shpërngulja e njerëzve, prishja e tregtisë dhe lufta – çuan në rënien e sistemit politik, dhe në një epokë të re.
Për shkak të teknologjisë së re të miratuar nga fuqitë e kohës, kjo është bërë e njohur si Epoka e Hekurt. Fillimi i kësaj epoke të re, u shoqërua me shkatërrime në të gjithë pellgun e Mesdheut. Qytetet e pasura si Troja, por dhe Mikena dhe Tirina në Greqi u shkatërruan dhe u braktisën.
Këto ngjarje ishin aq domethënëse sa kujtesa e tyre zgjati me shekuj. Në mitologjinë
greke, historia e rënies së Trojës u regjistrua në dy epika, Iliada dhe Odisea, të atribuara tradicionalisht Homerit, dhe të shkruara rreth 400 vjet pas këtyre ngjarjeve.
Më shumë se një shekull gërmimesh arkeologjike dhe hulumtimesh historike në pellgun lindor të Mesdheut, duket se konfirmojnë faktin se ka pasur një luftë kundër Trojës, pikërisht në kohën që pohon edhe Homeri. Dëshmia e tij fokusohet në lidhjen midis Paridit dhe mbretëreshës spartane Helenës, që thuhet se e ka shkaktuar konfliktin.
Por burimet bashkëkohore nga arkivat e hititëve në Hattusha, tregojnë një histori paksa të ndryshme. Mbretëritë grekë, zhvilluan një numër fushatash ushtarake në Turqinë Perëndimore. Të dhënat e Hititëve përmendin bastisje dhe rrëmbime të shuma të njerëzve, që u shitën si skllevër. Ka një të dhënë mbi një traktat paqeje midis grekëve dhe hititëve mbi qytetin e Trojës. Këto fakte nuk konfirmojnë në vetvete saktësinë e historisë që rrëfen Homeri.
Por ato sugjerojnë se rreth vitit 1200 Para Krishtit në këtë zonë ka ndodhur diçka e rëndësishme. Vendndodhja e Trojës, në kryqëzimin midis Lindjes dhe Perëndimit, nuk është vetëm një qendër e sfidës (e mishëruar nga Lufta e Trojës), por edhe e dialogut.
Në të shkuarën, Troja, ishte një urë lidhëse midis kulturave, dhe rëndësia e saj për botën është konfirmuar nga UNESCO. Siti arkeologjik ku mendohet se ndodhej dikur qyteti u regjistrua në Listën e Trashëgimisë Kulturore Botërore në vitin 1998, dhe konsiderohet si një sit me ?një vlerë të jashtëzakonshme universale?.
Gërmimet në këtë sit nisën më shumë se 150 vjet më parë. Zona u zbulua në vitin 1863 nga Frank Kalvert. Por u bë realisht e famshme falë gërmimeve të kryera nga arkeologu gjerman Hajnrih Shlieman në vitin 1870. Puna e këtij të fundit, bëri që historia të merrte vertetësi, dhe solli një interes të ripërtërirë mbi Trojën dhe historinë e saj.
Rreth 24 gërmime gjatë 150 viteve, kanë zbuluar shumë nivele të banimit të sitit – që nga epoka e hershme e bronzit (niveli i Trojës I, rreth vitit 3500 Para Krishtit) deri në epokën romake (Troja IX, rreth vitit 500)./Përshtatur nga CNA.al
Nga Martin Wolf “The Financial Times”“Covid-19, është goditj...
Përse njerëzit nuk më pëlqejnë mua? Secili prej nesh ia ka b...
* Një nga ndryshimet më të dukshme fizike midis meshkujve dh...
Përveç garës së egër hapësinore dhe prodhimit të armëve bërt...
Nga Newt Gingrich “Fox News”* Në librin tim të ri “Trump dhe...
Nga Walter Russell Mead “The Wall Street Journal”* Ndërsa Sh...
Disa shoqëri sekrete janë tashmë të njohura, dhe vazhdojnë t...
Nga Mindy Weisberger “Live Science”Për sa kohë që ka pasur f...
Në “Indeksin Global të Paqes” përshkruhet çdo vit gjendja e ...
Nga Ted Galen Carpenter “American Conservative”Sjellja e fun...
Në një intervistë telefonike për gjermanen “Der Spigel”, 81-...
Nga Mauro BonazziNjë epidemi e padeshifrueshme; shumë të vde...
Më 8 qeshor 1982, presidenti republikan amerikan Ronald Rega...
Nga Jonathan Martin “The New York Times”* Në vitin 2016 repu...
Nga Ahmed Charai “National Interest”* Imazhet dramatike që k...
Nga Heather Mac Donald “The Wall Street Journal”Vdekja e Xho...
Nga Anne-Marie Slaughter “Project Syndicate”Bota i ka shpenz...
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Beteja e Normandisë, që zgjat...
Nga Clayton M.Dalton “New Scientist”Ne kemi mësuar shumë mbi...
Nga Heather Catt & Arpana Verma “The Conversation”Aktualisht...
Sot, në një deklaratë për mediat, kreu i grupit parlamenta...
Një nga çështjet e nxehta që vazhdon t’u kushtojë mili...
Është një politikan që teksa flet për politikë, prodho...
Në redaksinë e emisionit ka ardhur një video, që tregon fe...
Në sitën e vetting-ut ka ngecur një tjetër proku...
Kolegji i Posaçëm i Apelimit ka shkarkuar një tjetër proku...
Pasuritë e gjyqtarëve dhe prokurorëve kaluan në një pr...
Komisioni i Pavarur i Kualifikimit shkarkoi këtë të hënë n...
Gjykata ka lënë në burg ish-policen e burgjeve, D.H., e ci...
Arrestohet në Pogradec një shtetas italian, i cili tra...
Policia në Shkodër ka mundur të arrestojë shtetasin N. L.,...
Policia dhe FNSH kanë kryer kontrolle të befasishme di...
Ditën e enjte vendi ynë do të vijojë të ndikohet nga kusht...
Institucionet e menaxhimit të shëndetit publik u vunë ...
Për ditën e mërkurë vendi ynë do të vijojë të jetë nën...
Për ditën e martë vendi ynë pritet të ndikohet nga kushte ...
Autoriteti Palestinez e ka prezantuar kabinetin e ri të en...
Të dielën në Turqi zhvillohen zgjedhjet lokale që shihen s...
Ministri i Punëve të Jashtme i Serbisë, Ivica Daçiç, k...
Hetuesit federalë zbuluan detaje të reja rreth asaj që ndo...
Mbrëmjen e kësaj të mërkure është transmetuar premiera “Ti...
"Mësonjëtorja e dytë Shqipe" pas Korçës është hapur në Pog...
Berti ka qënë shoku im më i mirë. Edhe më i ngushtë paçka ...
Gjergji ka konkuruar në një nga festivalet të këngës së le...
Kredia e re për ekonominë u rrit me ritme të larta edh...
Muaji shkurt nuk ka qenë i mbarë për kursimet e depozituar...
Programi i “Transportit Hekurudhor” kishte 4.1 miliard...
Teksa në Tiranë çmimet e zarzavateve dhe perimeve në shkur...