Nga Ashley Woodcock “CapX”

Ndërsa jemi pranë 100.000 vdekjeve në Britani, pandemia Covid-19 është duke u përshpejtuar ende me shpejtësi. Por edhe pse duket sikur varianti i ri i virusit është më i transmetueshëm, nuk është akoma e qartë se si po transmetohet ai. Dogma kolektive, e promovuar nga autoritetet shëndetësore në Britani dhe SHBA, është se Covid-i është një virus i ngjashëm me gripin i transmetuar përmes aerosoleve. Sidoqoftë, masat e kontrollit urgjent kundër aerosoleve (të cilat duket se po parandalojnë çdo lloj gripi këtë vit) janë joefektive ndaj Covid, pa i mbyllur njerëzit në shtëpitë e tyre.

Është gjithnjë e më e mundshme, që virusi të jetë shumë infektues nga rrugë të tjera, duke u përhapur nga kontakti i drejtpërdrejtë dhe i tërthortë, si dhe nga transmetimi fekalo-oral. Ai del me feçet, është i qëndrueshëm në sipërfaqet në vendet publike, dhe gjithashtu mund të jetë i pranishëm në zinxhirin e ushqimit të ngrirë. Për më tepër, të dhënat sugjerojnë që rreziku më i madh ishte vizita në një supermarket.

Sa i përket transmetimit përmes aerosoleve (grimcave të vogla), kjo duket e pamundur në komunitet, jashtë spitaleve dhe sigurisht në ambiente të jashtme. Në fakt, grimcat virusale në një aerosol nuk janë zbuluar kurrë zbuluar në komunitet.

Cilido që e bart Covid-in në gojë dhe hundë, që kollitet ose teshtin mbi dorë, do ta transferojë virusin tek doreza e derës, tek ushqimi i ngrirë në një supermarket, apo tek ushqimi apo gotën e birrës që konsumon në një pub. Distanca fizike do t’iu mbajë larg nga spërklat e kollës, por kjo gjithashtu zvogëlon kontaktet e ndërsjella fizike, duke ruajtur hapësirën tuaj personale. Në mënyrë të ngjashme, larja jo e duhur e duarve pas përdorimit të tualetit (më pak se 30 sekonda me sapun), mund të sjellë transmetimin fekalo-oral të virusit.
Covid është i pranishëm në traktin gastrointestinal herët, dhe më vonë gjatë sëmundjes. Ai gjendet zakonisht në gojë dhe fyt, në fazën ku formon bazën për të gjitha testet e hershme diagnostikuese. Ne të gjithë prekim shpesh fytyrat tona (dhe maskat e fytyrës), dhe virusi mund të transferohet nga sipërfaqet e ndotura, dhe duart në fytyrë dhe gojë.

Virusi është zbuluar gjithashtu në feçe, dhe në ujërat e zeza. Ne gjithashtu e dimë që Covid-19 vazhdon të qëndrojë deri në 28 ditë në sipërfaqet e brendshme, veçanërisht në çelikun inoks dhe plastikën, tek celularët, bankomatet dhe banaqet e supermarketeve.
Në spitale, SARS-CoV-2 ARN gjendet gjerësisht në sipërfaqet në vendet publike, çka sugjeron se spitalet dhe personeli i spitalit, janë një burim kryesor i infeksionit. Numri në rritje i pacientëve të sëmurë që shtrohen në spital me sëmundje, po preken shpesh nga Covid-19.
Edhe personeli i spitalit gjithashtu ka nivele të larta të infeksionit dhe seropozitivitetit, dhe ata duhet të jenë një burim kryesor i infeksionit, si në familjet e tyre ashtu edhe në komunitetin e gjerë. Kjo do të thotë që masat e kontrollit të infeksionit në spital duhen forcuar më tej.

Një vëmendje tjetër duhet t’i kushtohet zinxhirit ushqimor, dhe vendeve ku blejmë ushqimet. Ka të ngjarë që Covid-19, të jetë i pranishëm në zinxhirin e ushqimeve të ngrira, në paketimin e ushqimit, dhe nga ndotja nga ata që e kanë prekur më parë. Prodhuesit dhe shpërndarësit e ushqimit, sistemuesit e produkteve në supermarkete, kamarierët dhe stafi i lokalit mund të jenë burim i infeksionit. Covid vritet nga nxehtësia, por mbijeton shumë më gjatë në temperatura të ulëta, dhe mund të qëndrojë në ushqime të ngrira, apo në paketimet e tyre.

Ne e pamë këtë në Kinë në fillim të korrikut 2020, kur Covid-19 u zbulua në ushqime të ngrira. Shpërthime epidemike ka pasur dhe midis punëtorëve në një fabrikë të mishit të pulave në Danimarkë. Të dhënat e mësipërme sugjerojnë se mund të jenë masat e kontrollit dhe jo gabimet individuale, ato që janë përgjegjëse për përshkallëzimin e epidemisë.

Përveç theksimit të udhëzimit të mbajtjes së distancës sociale dhe maskave të fytyrës, strategjia e shëndetit publik, vëmendja duhet të fokusohet sërish në përmirësimin e higjienës për të kontrolluar transmetimin e virusit nga sipërfaqet e ndotura dhe përmes rrugës gojore fekale.

Ky ndryshim në të menduar, do të mundësonte një qasje shumë më pro-aktive për kontrollin e infeksionit, me një theks të madh në parandalimin e transmetimit përmes higjienës së përmirësuar. Këtu janë një numër hapash të rëndësishëm, që bizneset dhe organizatat e tjera mund të ndërmarrin për t’i mbajtur njerëzit e prekshëm të sigurt, derisa ata të vaksinohen./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://capx.co/are-the-people-to-blame-for-the-covid-spread-or-are-we-using-the-wrong-control-measures/

“The Economist”

Bllokimet e pranverës së vitit 2020 për shkak të pandemisë së koronavirusit të ri, të cilat në kulmin e tyre përfshinë më shumë se gjysmën e popullsisë së botës, provokuan një rënie të madhe të ekonomisë globale. Në prillin e vitit të shkuar, prodhimi ekonomik global ishte 20 për qind më poshtë nga sa ishte parashikuar.
Ndërsa rastet me koronavirusit janë rritur sërish, vendet e pasura po zbatojnë një raund tjetër bllokimesh. Franca u mbyll që në nëntor, Italia gjatë Krishtlindjeve, ndërsa Anglia hyri në një bllokim kombëtar më 6 janar të këtij viti. Disa pjesë të Japonisë, kanë hyrë në një gjendje të jashtëzakonshme.

Situata në SHBA, ku autoritetet lokale dhe jo qeveria federale janë kryesisht përgjegjëse për urdhrat e qëndrimit të qytetarëve në shtëpi, është më e ndërlikuar. Por disa masa të vendosura së fundmi,sugjerojnë se kufizimet zyrtare janë tani gati po aq të forta sa ishin në pranverë. Raundi i fundit i bllokimeve do të godasë sërish ekonominë globale,por ndoshta jo aq fort sa vitin e kaluar. Analistë të bankës “Goldman Sachs”, thonë se në rastin e Britanisë “ndjeshmëria e aktivitetit ekonomik ndaj kufizimeve të Covid-19, është zvogëluar ndjeshëm në krahasim me bllokimin e parë”.

Në studimin e botuar më 8 janar banka HSBC, vuri në dukje se prodhimi industrial gjerman “e zgjati rikuperimin e tij në nëntor, pa u penguar nga bllokimi i ri”. Raporti i tregut të punës në SHBA për muajin dhjetor 2020, tregon se punësimi ra për herë të parë që nga muaji prill, një lajm ky dëshpërues në kushtet kur miliona njerëz janë ende pa punë. Megjithatë, tregues të tjerë ekonomikë, si për shembull shpenzimet e konsumatorit, janë në gjendje më të mirë sesa ishin në pranverën e vitit të shkuar. Do të kalojë disa kohë para se shifrat zyrtare të PBB-së të konfirmojnë qëndrueshmërinë në rritje të botës së pasur ndaj bllokimeve.
Por në një studim të botuar së fundmi, Nikolas Voloszko i OECD, një institut studimor i vendeve të pasura, përdor të dhënat e kërkimit në Google, për të ndërtuar një vlerësim javor të PBB-së për ekonomitë e mëdha. Në prill ato po operonin me rreth 80 për qind të kapacitetit të tyre.

Tani ato po operojnë me mbi 90 për qind. Ky përmirësim shpejtohet nga 3 faktorë kryesorë:më pak frikë nga publiku; politika qeveritare të kalibruara më mirë; dhe përshtatje nga ana e bizneseve me situatën. Së pari marrim frikën. Në mars dhe prill, koronavirusi ishte shumë i panjohur, dhe shumë njerëz reaguan duke u mbyllur nëpër shtëpitë e tyre. Analiza e një studimi nga YouGov,konsistoi se në prill 2020 më shumë se 60 për qind e të anketuarve në vendet e pasura, ishin të shqetësuar se mos prekeshin nga virusi. Ndërkohë, një kuptim më i mirë i asaj që ata mund të bëjnë për t`a shmangur sëmundjen, dhe ndoshta lodhja nga bllokimet, ka bërë që njerëzit tani të jenë më të gatshëm të dalin më shumë nga shtëpitë e tyre.

Të dhënat nga Google, sugjerojnë se në shumë vende, njerëzit lëvizin tani më shumë sesa në fillim të pandemisë nëpër hapësira publike. Faktori i dytë që shpjegon qëndrueshmërinë e ekonomive këtë herë është kalibrimi i politikave qeveritare. Zyrtarët kanë studiuar paraprakisht se cilat masa bllokimi vijnë me koston më të vogël ekonomike,ndaj tani ka më pak oreks të kërkohet mbyllja e shkollave sesa në pranverë, por më shumë oreks për udhëzimet mbi mbajtjen e maskës dhe testimin e atyre që vijnë nga jashtë vendit.

Shumë kanë ndjekur shembullin e Gjermanisë, ku shumë kantiere ndërtimi u lejuan të qëndronin të hapura edhe gjatë valës së parë. Arsyeja e tretë e rezistencës së ekonomisë ndaj bllokimeve të fundit lidhet me përshtatjen e bizneseve. Kalimi i papritur në punën nga distanca ishte shokues për shumë nga ata që punojnë zakonisht në zyrë.

Që atëherë kompanitë kanë investuar për t`a bërë veten më produktive edhe nën kushtet e bllokimit. Nga marsi deri në tetor 2020, Britania importoi laptopë me vlerë 4.7 miliardë paund, 20 për qind më shumë se e njëjta periudhë e vitit 2019.

Nik Blum nga Universiteti i Stenfordit dhe kolegët e tij, thonë në një analizë se pandemia “ndryshoi drejtimin e inovacionit drejt teknologjive të reja që mbështesin konferencat online, telekomunikimin dhe ndërveprimin në distancë”. Sido që të jetë, ekonomia që hyri në pandemi do të duket shumë ndryshe nga ajo do të dalë prej saj./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://www.economist.com/finance-and-economics/2021/01/13/what-is-the-economic-impact-of-the-latest-round-of-lockdowns

Me gati 3 miliardë përdorues aktivë në muaj, Facebook mban skeda për rreth një të tretën e popullsisë së botës.

Pavarësisht nëse e vizitoni çdo ditë apo jo këtë rrjet social (siç bëjnë në fakt 1.82 miliardë njerëz) apo hyni vetëm në RSVP për ngjarje të caktuara, ju duhet të jeni të vetëdijshëm sesa ngatë dhënave tuaja personale po i jepni faqes dhe kompanisë që qëndron pas saj.

Facebook e përdor kryesisht informacionin tuaj për t’ju shërbyer kompanive që reklamojnë produktet e tyre. Ndërsa disa e shohin këtë si ndërhyrje të pakëndshme në jetën private, të tjerët i pranojnë reklamat si koston që duhet të paguajnë për shërbimet dhe mjetet falas që ofron rrjeti.

Kur keni krijuar llogarinë tuaj në Facebook, ju keni futur atje informacionin bazë të profilit tuaj, përfshirë emrin dhe adresën e postës tuaj elektronike. Gjithashtu platforma ju nxiti të shënoni vendndodhjen tuaj, historinë e punës dhe arsimit, si dhe miqtë e të afërmit që keni aktualisht në Facebook.
Por duke vëzhguar sjelljen tuaj në rrjetin e saj, kompania e teknologjisë ka mbledhur shumë më shumë informacion në lidhje me ju dhe zakonet tuaja. Një mënyrë e shpejtë për të kontrolluar saktësisht ato detaje që Facebook i di mbi juështë të vizitoni faqen e cilësimeve (Settings page).

Hapni atë menu dhe zgjidhni opsionin Setting & Privacy, mund të shihni informacionin që i keni dhënë rrjetit social, dhe të përcaktoni se cilat nga këto detajeve duhet t`i lejohet Facebook të ndajë me reklamuesit. Për shembull, klikoni opsionin Your Facebook Information,për t’i kujtuar vetes nëse e keni ndarë apo jome Facebook statusin e marrëdhënies tuaj dhe punëdhënësin tuaj. Klikoni opsionin Ads për të parë temat që kompania mendon se ju pëlqeni dhe jo nga ajo faqe, zgjidhni Ad Settings për të parë se çfarë informacioni përdor Facebook për t’ju shërbyer kompanive reklamuese.

Për të bërë që kompania të mos ju tregojë më reklama bazuar në këto detaje, klikoni Manage Data Used to Show You Ads dhe ç’aktivizoni këtë opsion. Aty nuk keni nevojë të eleminoni detaje të dobishme nga profili juaj, por vetëm të bllokoni reklamat.

Edhe nëse Facebook nuk po ua shet informacionin tuaj reklamuesve, ai mund të jetë duke e mbledhur atë. Për ti bërë reklamat më të rëndësishme, kompania mund të vendosë të dhënat tuaja – gjithçka, nga marka dhe modeli i telefonit tuaj, e deri tek aplikacionet tuaja më të përdorura – që të angazhohen në rregullimin e defekteve dhe përmirësimin e rrjetit social.

Ju mund t’i fshini disa nga këto të dhëna plotësisht, duke shkuar në faqen tuaj të profilit në Facebook (klikoni emrin tuaj në krye të Profile, pastaj klikoni Edit Profile dhe Edit Your About Info).

Ju nuk mund të fshini gjithçka, por mund të fshini gjithsesi detaje të tilla si vendi ku punoni dhe cilën shkollë ndiqni. Megjithatë,nuk do të gjeni asnjëherë çdo detaj të fundit që di Facebook mbi ju. Algoritmet e tij të fshehta bëjnë disa supozime të zgjuara mbi atë se kush jeni, bazuar në profilin tuaj dhe aktivitetin tuaj në platformë.

Facebook i përdor disa nga këto supozime, për t’i kategorizuar njerëzit në grupe që synohen nga reklamuesit. Nuk ka shumë rëndësi nëse këto supozime janë gjithmonë të drejta, për sa kohë që ato e bëjnë në përgjithësi më efikase një platformë reklamuese. Në vitin 2016, “The Washington Post” publikoi një raport mbi 98 lloje të ndryshme të dhënash që Facebook i lidh me identitetin tuaj.

Këto përfshijnë të dhëna të marra nga kompani dhe shërbime të tjera – si për shembull viti në të cilin e keni blerë makinën tuaj, si dhe lloji i kartës së kreditit që zotëroni aktualisht. Gjithsesi, Facebook nuk është një kuti e zezë tërësisht hermetike. Përveç kontrollimit të aktivitetit tuaj të fundit në Activity Log, ju mund të shkarkoni një mori informacionesh, përfshirë komentet dhe fotot që keni postuar në faqet e njerëzve të tjerë, si dhe një histori të hyrjeve tuaja në platformë.

Dikur ka pasur palë të treta, që kërkonin t`a ofronin këtë informacion, dhe të parashikonin se si Facebook mund të gjurmojë dhe interpretojë të dhënat tuaja, si faqja e internetit tashmë e mbyllur Stalkscan dhe Google Self Data. Tanimë, thjesht mund të lundroni në Your Facebook Information, në Facebook, dhe të klikoni opsionin Download Your Information.

Përtej informacionit që lejoni në profilin tuaj dhe modelit të klikimeve tuaja (nga pëlqimet tek komentet e fotove), Facebook mbledh dy të dhëna të tjera kryesore:vendndodhjen tuaj (e përcaktuar përmes smartfonin tuaj), dhe aktivitetin tuaj diku tjetër në internet. Kjo gjë ka disa përparësi. Ju mundëson të kontrolloni vendet, të kërkoni për vende interesante që keni afër, dhe madje të gjeni më lehtë miqtë tuaj. Gjithashtu,i tregon Facebook-ut se ku keni tendencë të rrini më shumë, duke mundësuar një shërbimi më të saktësisë në lidhje me reklamat që ju tregon.

Por nëse ju bezdis, mund t`a çaktivizoni aftësinë e tij për të mbajtur skedarët e vendndodhjes suaj. Arsyeja se përse Facebook ju gjurmon në internet, është e thjeshtë:reklamimi më i mirë. Facebook mund të marrë njoftime kur kaloni kohë në faqe specifike në internet./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://www.popsci.com/everything-facebook-knows-about-you/