Nga Nathan Bartlett “The Conversation”

Raportet për rreth 30 vdekje midis të moshuarve në një azil që morën vaksinën Pfizer, kanë bërë xhiron e mediave të botës. Ky zhvillim mund të duket si shkak për t`u shqetësuar rreth sigurisë së vaksinës. Por ka disa arsye pse nuk duhet të jetë kështu. Norvegjia ka raportuar se deri tani ka vaksinuar rreth 45.000 njerëz kundër Covid-19. Programi i tyre i vaksinimit është fokusuar kryesisht tek ata që jetojnë në azile. Në vendet e tjera, mund të ketë një fokus më të madh tek mjeket dhe infermierët.

Pra, nëse ka ndonjë lidhje midis vdekjeve të të moshuarve dhe kësaj vaksine, ajo mund të mos jetë ende e dukshme. Por kjo varet gjithashtu nga mbikëqyrja. Norvegjia mund të ketë një sistem të mbikëqyrjes dhe raportimit veçanërisht të shpejtë, që ndjek me efikasitet të gjithë ata që janë vaksinuar dhe raporton me shpejtësi çdo rezultat të pafavorshëm.

Raportet e Norvegjisë, do të sensibilizojnë me siguri vendet e tjera për të monitoruar nga afër marrësit e vaksinave, sidomos ata që jetojnë në shtëpitë e të moshuarve, pasi janë më të moshuar dhe për pasojë më të brishtë. Ne kemi për momentin informacione të kufizuara në lidhje me këto raste në Norvegji.
Raportohet se ata që kanë vdekur ishin të moshuar dhe shumë të dobët. Shumë prej tyre vuanin nga disa sëmundje kronike, dhe ishin në një moshë aq shumë të thyer sa mund të kenë qenë afër fundit të jetës së tyre, pavarësisht vaksinës që morën.

Megjithëse ato vdekje janë nën hetim, është e rëndësishme të theksohet se ato nuk kanë gjetur ndonjë lidhje direkte me vaksinën. Në historinë e fundit të vaksinave, ne nuk kemi parë ndonjë tendencë që tregon vdekjen e të moshuarve pas vaksinimit.

Për shembull, nuk ka asnjë provë se vaksina vjetore e gripit është shoqëruar me vdekjen e kësaj grupmoshe, apo njerëz të çdo lloj moshe. Por është e rëndësishme të theksohet se, duke bërë një krahasim me gripin apo ndonjë vaksinë tjetër dhe vaksinën e Pfizer kundër Covid-19, se ne jemi duke krahasuar mollën me portokallin. Vaksina e Pfizer bazohet në teknologjinë mARN, e cila është plotësisht e re në një vaksinë njerëzore.

Kjo teknologji përmban një pjesë të materialit gjenetik të virusit SARS-CoV-2 në formën e ARN-së dërguese (mARN). Dhe i udhëzon qelizat tuaja të marrin një pjesë të virusit, gjë që stimulon një përgjigje imune që pengon infeksionin dhe mbron nga sëmundja. Të gjitha vaksinat janë krijuar për të gjeneruar një përgjigje imune – megjithëse në mënyra të ndryshme – për t’i përgatitur trupat tanë të luftojnë kur e hasim virusin.

Por krijimi i një përgjigje imune çon në inflamacion. Disa njerëz nuk do të përjetojnë ndonjë efekt anësor nga një vaksinë, por inflamacioni mund të shfaqet në mënyra të ndryshme në njerëz të ndryshëm dhe midis vaksinave të ndryshme. Kjo mund të nënkuptojë një reagim në vendin e injeksionit, lodhje fizike, ose të ndjerit keq. Vdekjet në Norvegji raportohet se ishin të shoqëruara me ethe, të përziera dhe diarre, të cilat si rregull do të ishin të tolerueshme për shumicën dërrmuese të njerëzve. Se sa njerëz të ndryshëm do t’i përgjigjen ARNi, është ajo që sapo kemi filluar t`a kuptojmë. Ka të ngjarë që kjo vaksinë të ketë efekte më serioze tek njerëzit e moshuar, me të brishtë nga ana shëndetësore, ku përgjigja fillestare inflamatore mund të jetë dominuese. Por është ende herët për të nxjerrë ndonjë përfundim. Vaksinat duhet të gjenerojnë një përgjigje imune në mënyrë që të funksionojë, dhe efektet anësore janë një nënprodukt i trupave tanë që përgatisin një përgjigje imune.

Ndërsa vdekjet janë ngjarje të trishtueshme, ato nuk duhet të jenë shkak për ndonjë alarm. Madje ato na tregojnë se vaksina po stimulon një përgjigje imune. Për shumicën e njerëzve, ajo përgjigje do të jetë plotësisht e tolerueshme dhe do të çojë në zhvillimin e kujtesës imune që ju mbron nga forma e rëndë e Covid-19.
Sfida e madhe për çdo vaksinë, është gjenerimi i mjaftueshëm i një përgjigjeje imune, në mënyrë që të jeni të mbrojtur nga sëmundja në fjalë, por jo aq shumë sa të përjetoni efekte serioze anësore. Aty ku ekziston, ky efekt do të ndryshojë nga njëri tek tjetri, por marrësit më të moshuar dhe më të brishtë të vaksinave, ka të ngjarë të jenë më të rrezikuar nga reagime të forta, që janë potencialisht të rrezikshme për jetën. Pra, për ata që mund të jenë më të ndjeshëm, ne mund të jemi pak më të kujdesshëm./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://theconversation.com/the-pfizer-vaccine-may-not-be-the-best-choice-for-frail-people-but-its-too-early-to-make-firm-conclusions-153445

Nga William A.Galston “The Wall Street Journal”

Duke prezantuar planin e tij për të vënë nën kontroll pandeminë e Covid-19 në SHBA, Joe Bieden ishte i prerë kur tha javën e kaluar:”Ju keni fjalën time. Ne do të menaxhojmë si duhet këtë operacion”. Ai premtoi atë që na duhet.

Çdo gjë më pak do të ishte një goditje e fortë për administratën e tij dhe vendin tonë. Kur ka një marrëveshje të gjerë mbi një mënyrë veprimi, udhëheqësit vlerësohen se sa mirë e kryejnë atë. Në librin e saj të vitit 2016, ”Pse dështojnë presidentët”, kolegia ime e Institutit Brukings Elen Kamark, tregon se si dështimet në menaxhim, përcaktojnë dështimin ose suksesin e një presidence.

Xhimi Karter nuk e mori veten kurrë nga misioni i tij i dështuar për të shpëtuar pengjet amerikane në Iran, dhe as Xhorxh W.Bush pas reagimit të dobët pas Uraganit Katrina. Defektet e shumta në faqen në internet të Aktit të Kujdesit të Përballueshëm, e dobësuan ndjeshëm presidencën e Obamës.
Kjo gjë është edhe më e rëndësishme kur politikat prekin direkt individët, pasi këto politika tregojnë sesi shoqëria e percepton kompetencën e institucioneve dhe drejtuesve të saj. Politikanët e zgjuar e kuptojnë se qëndrimet e tyre ndaj qeverisë, formësohen nga departamentet e automjeteve motorike apo edhe spitalet që u shërbejnë veteranëve.

Anëtarët e Kongresit e mësojnë shumë shpejt se shërbimet në zyrat e tyre lokale, kanë po aq rëndësi aq edhe sa të votat që marrin.
Ndihma ndaj zgjedhësve për të shmangur burokracitë komplekse ndikon jo vetëm tek ata, por edhe tek historitë që u tregojnë miqve dhe fqinjëve të tyre. Një politikan nuk ka kurrë një shans të dytë për të bërë një përshtypje të parë të mirë, dhe menaxhimi i pandemisë do të jetë përshtypja e parë që do t’u japë amerikanëve presidenti Biden.

Nëse ai e kupton mirë këtë rol, do të forcojë pozitat e tij përballë një Kongresi të ndarë, dhe do të nisë detyrën e gjatë të rindërtimit të besimit të publikut dhe besimit tek qeveria. Por nëse ekipi i tij dështon, ai do të mbajë barrën e zhgënjimit publik të amerikanëve. Biden trashëgon sot një sfidë monumentale. Operacioni ”Warp Speed” i administratës Trump inkurajoi zhvillimin e vaksinave në një kohë rekord, por më pas hasi në shumë vështirësi logjistike. Kompanitë i kanë dorëzuar vaksina më ngadalë se sa pritej.

Shumë shtete nuk janë përgatitur si duhet për të shpërndarë vaksinat që marrin. Disa amerikanë, përfshirë shumë punonjës të kujdesit shëndetësor, hezitojnë të vaksinohen. Ata që e duan vaksinën, e kanë pasur shumë të vështirë të kenë qasje në të, pasi faqet e internetit ku mund të lihet takimi me mjekun janë të ngatërruara për disa, sidomos për amerikanët e moshuar.

Nga ana tjetër, Biden ka një themel mbi të cilin mund të ndërtohet diçka. Shumica e amerikanëve bien dakord se një rikthim i plotë në jetën normale ekonomike dhe shoqërore është i pamundur, derisa ata të jenë të sigurt se janë të mbrojtur nga Covid-19. Përkundër frikës së kuptueshme, por ndonjëherë të tepruar të disave, në lidhje me sigurinë e vaksinave të sapo-autorizuara, ka një mbështetje të gjerë publike për fushatën e vaksinimit masiv. Republikanët dhe demokratët mund të mos bien dakord mbi shumën e parave që duhet shpenzuar, por kërkesat serioze për më shumë ndihmë nga ana e shteteve dhe agjencive të shëndetit publik, ka të ngjarë të pranohen pa shumë debate.

Biden përballet me 3 detyra thelbësore të menaxhimit. Së pari, ai duhet të krijojë një zinxhir të qartë komandues brenda administratës së tij. Ekipi i tij, duhet të dijë se kush është i autorizuar të flasë dhe të veprojë në emër të presidentit. Ai duhet të organizojë një ekip të tërë qeveritar, duke i dhënë secilit anëtar përgjegjësi specifike, dhe të monitorojë vazhdimisht progresin e bërë.

Së dyti, Biden duhet të vendosë synime realiste, dhe t’i realizojë ato. Për shembull, ai ka premtuar publikisht shpërndarjen e 100 milion vaksinave në 100 ditët e tij të para. Pavarësisht nëse ky premtim ishte i mençur apo jo, tani është tepër vonë për t’u tërhequr. Dhe ekipi i tij duhet që ta realizojë atë.
Së treti, ai duhet të rindërtojë marrëdhëniet e punës midis qeverisë federale dhe shteteve. Duhet të ketë një linjë të veçantë që ta lidhë Shtëpinë e Bardhë me guvernatorët e kombit. Presidenti Biden duhet të komunikojë çdo ditë me udhëheqësit e Shoqatës së Guvernatorëve Kombëtarë, dhe t’u kërkojë atyre të shërbejnë si kanale komunikimi ndërmjet shteteve dhe Shtëpisë së Bardhë për kërkesa veçanërisht urgjente nga guvernatorët e veçantë.

Biden ose ekipi i tij duhet të ngrenë një panel publik që të bëjë llogaritjen e prodhimit dhe shpërndarjes së vaksinave, dhe t’i komunikojnë rregullisht publikut informacionet specifike. Nëse ka probleme në linjën e prodhimit të vaksinave, na e thoni. Nëse një korporatë ose agjenci qeveritare nuk po bën punën e saj, na e thoni, dhe merrni përgjegjësi për rregullimin e situatës. Nëse një shtet nuk po bën sa duhet punën e tij, thirrini dhe kërkojuni llogari drejtuesve. Pra trajtojini amerikanët si të rritur, që kanë të drejtën ta dinë si është e vërteta./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://www.wsj.com/articles/covid-control-will-make-or-break-biden-11611078059?mod=opinion_lead_pos9

Nga Stacey McKenna “Scientific American”

Më në fund po ndodh shpërndarja e vaksinave kundër Covid-19. Shumëkush shpreson që tashmë imuniteti i tufës – mbrojtja nga një sëmundje infektive që ndodh pasi një pjesë e mjaftueshme e popullsisë është vaksinuar ose infektuar – është në horizont.

Por edhe pse vaksinat e para që kanë marrë autorizimin e autoriteteve,janë shumë të efektshme në parandalimin e sëmurjes nga Covid-19, të dhënat nuk mund të na tregojnë ende nëse ato pengojnë transmetimin e SARS-CoV-2, virusit që shkakton sëmundjen.
Por dilema nëse imunizimi i parandalon marrësit të sëmuren dhe të infektojnë të tjerët, nuk është unike për pandeminë aktuale. Sipas Daun Baudish, profesor i patologjisë dhe mjekësisë molekulare në Universitetin Mekmaster, i ashtuquajtur ‘imunitet sterilizues’ ishte një faktor kryesor në eliminimin e sëmundjes së lisë.

Virusi i lisë, ose variolës, bëri kërdinë midis popullatave njerëzore për mijëra vjet, dhe kjo dëshmohet nga gjurmët e gjetura në mumjen 3.000-vjeçare të faraonit egjiptian Ramsesi V. Të dhënat tregojnë se virusi ishte përhapur globalisht në shekullin e parë të Erës Sonë, dhe në fund u bë një pandemi shekullore.

Historianët mendojnë se sëmundja vrau më shumë se 300 milion njerëz midis viteve 1900 dhe deri në çrrënjosjen e saj zyrtare në vitin 1980. “Sëmundja e lisë e ndryshoi historinë e botës, duke ndryshuar trashëgiminë mbretërore dhe rezultatet e luftërave që prekën fatet e vendeve të tëra”- thotë Natasha Kraukroft, këshilltare e vjetër teknike për fruthin dhe rubeolën në Organizatën Botërore të Shëndetësisë.
Edhe pse shumë vaksina të përdorura gjerësisht sot (për shembull kundër fruthit) prodhojnë një imunitet shumë efektiv sterilizues, të tjerat, si vaksina kundër hepatitit B, nuk e bëjnë këtë. Me këto vaksina, sistemi imunitar i një individi është trajnuar për të parandaluar sëmundjen, megjithatë patogjeni mund të vazhdojë të ekzistojnë trupin e atij personi, duke bërë që ata të infektojnë të tjerët.

Rasti i rotavirusit –që shkakton të vjella të rënda dhe diarre, është veçanërisht i rrezikshëm për foshnjat dhe fëmijët e vegjël – është mjaft i thjeshtë. Vaksinimi e kufizon, por nuk e ndalon patogjenin që të shumohet. Si i tillë, ajo nuk mbron nga prekja në formën e lehtë të sëmundjes.

Gjithsesi, duke e zvogëluar ngarkesën virale të një personi të infektuar, ajo zvogëlon transmetimin, duke siguruar një mbrojtje indirekte të konsiderueshme. Sipas Qendrave për Kontrollin e Sëmundjeve në SHBA (CDC), 4-10 vjet pas futjes në vitin 2006 në përdorim të një vaksine kundër rotavirusit në SHBA, numri i testeve pozitive për sëmundjen ra me 74-90 për qind .

Por mënyra e kontrollit përmes vaksinave të një sëmundje infektive, nuk është gjithmonë aq e drejtpërdrejtë. Tek e fundit nëse vaksina parandalon transmetimin apo jo, dhe në çfarë shkalle kjo varet nga vetë patogjeni, bartësi ose strehuesi që infekton, si dhe nga ndërveprimi midis të dyve, thotë Baudish.

Për shembull, vaksinat kundër Bordetella pertusis, bakteri kryesor që shkakton kollën e mirë, ose kollën e verdhë, bëjnë një punë të shkëlqyer në parandalimin e sëmundjes, por nuk e zhdukin plotësisht virusin. Përkundrazi, teksaB.pertusis shumohen në traktin e sipërm respirator, antitrupat e shkaktuara nga vaksinat ushtrojnë presion përmes seleksionimit natyror për të zhdukur bakteret dhe gjenet që shkaktojnë sëmundjen.

Për shkak se të njëjtat gjene janë përgjegjëse për pjesët e mikroorganizmave që janë në shënjestër të antitrupave, bakteret që i mbajnë ato joaktive e shmangin përgjigjen imune dhe qëndrojnë të padukshme në traktin e sipërm respirator, shpjegon Baudish.
Kjo gjë bëhet problem kur dikush që ka një sistem imunitar të dobët, si për shembull një foshnjë, preket nga patogjeni. Në mungesë të antitrupave, gjenet që shkaktojnë sëmundjen e B.pertusis aktivizohen sërish, duke shkaktuar sëmundjen.

Në një studim të botuar nëtetor 2020 në “American Journal of Preventive Medicine”, studiuesit modeluan atë që mund të nënkuptojë një vaksinë anti-Covid me lloje të ndryshme të mbrojtjes. Ata zbuluan se nëse një vaksinë mbron 80 përqind të atyre që janë të imunizuar, dhe vaksinohet 75 për qind e popullsisë, virusi mund të përfundojë kryesisht si një epidemi pa pasur nevojë për masa të tjera të tilla si distancimi social.

“Përndryshe, nuk do të jemi në gjendje të mbështetemi tek vaksina për të rikthyer jetën normale”-thotë Brus Li, bashkautor i studimit dhe profesor në Shkollën Pasuniversitare të Shëndetit Publik dhe Politikës Shëndetësore. Kjo do të thotë, që nëse vaksina parandalon vetëm sëmundjen ose zvogëlon derdhjen virale në vend se t`a eliminojë atë plotësisht, masat shtesë të shëndetit publik mund të jenë ende të nevojshme.

Sidoqoftë, Li thotë se një vaksinë e përhapur jo-sterilizuese,mund të zvogëlojë ende ngarkesën në sistemin e kujdesit shëndetësor dhe të shpëtojë shumë jetë njerëzore. Dhe gripi mund të sigurojë modelin më të mirë të asaj që na pret. Në varësi të periudhës së vitit, vaksinat e gripit kanë treguar se reduktojnë me rreth 40 për qind shtrimet në spital të të rriturve, dhe me 82 për qind shtrimet në repartet e terapisë intensive.

Studimi mbi koronavirusët sezonalë, sugjeron se SARS-CoV-2 mund të zhvillohet në mënyrë të ngjashme për të shmangur sistemin tonë imunitar dhe përpjekjet e vaksinimit, edhe pse ndoshta me një ritëm më të ngadaltë. Dhe të dhënat për marrëdhënien midis simptomave, ngarkesës virale dhe infektivitetit,mbeten të përziera. Por precedentët, tregojnë se vaksinat e diktojnë kontrollimin e suksesshëm të sëmundjeve infektive, edhe kur nuk sigurojnë një imunitet sterilizues të përkryer.

“Fruthi, difteria, pertusis, poliomieliti, hepatiti B, që të gjitha këto janë sëmundje të prirura për epidemi. Por ato tregojnë se për të triumfuar mbi sëmundjet infektive,nuk kemi domosdoshmërisht nevojë për një efektivitet 100 për qind në uljen e transmetimit, apo efektivitet 100 për qind kundër sëmundjes”- thotë Kraukroft./Përshtatur nga CNA.al

Burimi:  https://www.scientificamerican.com/article/vaccines-need-not-completely-stop-covid-transmission-to-curb-the-pandemic/