Blog
Ja si stresi e përshpejton procesin e plakjes së njeriut

Nga Szymek Drobniak “Cosmos Magazine”
* Plakja është një dukuri e pashmangshme, për të gjitha organizmat e gjallë. Dhe megjithëse nuk e dimë ende saktësisht se pse plaken gradualisht trupat tanë, kemi filluar ta kuptojmë se si ndodh ky proces. Studimi ynë i ri, i botuar në ‘Ecology Letters”, tregon faktorët që ndikojnë në një nga aspektet më të rëndësishme të procesit të plakjes, në nivelin themelor të ADN-së tonë.
Ai sugjeron sesi stresi, mund aë bëjë të ecë me shpejt “orën biokimike” të trupit, tek kromozomet e qelizave tona. ADN-ja, materiali gjenetik në qelizat tona,- nuk endet lirshëm në bërthamat e qelizave, por është e organizuar në grumbullime të quajtura kromozome.
Kur një qelizë ndahet dhe prodhon kopje të vetvetes, ajo duhet të bëjë edhe një kopje të ADN-së së saj. Dhe për shkak të mënyrës së funksionimit të këtij procesi, një pjesë e vogël e saj humbet gjithmonë në fundin e secilës molekulë të ADN-së. Për të mbrojtur pjesë jetike të ADN-së nga humbja, skajet e kromozomeve kapen me sekuenca të veçanta të quajtura telomere.
Ato zhduken gradualisht gjatë ndarjeve të njëpasnjëshme qelizore. Kjo humbje graduale e telomereve, vepron si një “orë qelizore”:pas secilës ndarje, ato bëhen më të shkurtra, dhe në një moment të caktuar bëhen aq të shkurtëra, sa që e detyrojnë qelizën t’i nënshtrohet një vdekjeje të programuar.
Çështja kryesore, është se çfarë nënkupton ky proces, i cili ndikon në nivelin qelizor tek vdekshmëria jonë. A ka vërtet shumë rëndësi fati i qelizave të veçanta? Plakja qelizore, është vetëm një nga shumë elementët e plakjes së njeriut. Por ajo mbetet gjithashtu një nga më të rëndësishmet.
Përkeqësimi gradual i indeve në trupin tonë, dhe vdekja e pakthyeshme e qelizave tona, është përgjegjëse për efektet më të dukshme të plakjes, siç është humbja e përgatitjes fizike, përkeqësimi i indeve lidhëse që çojnë në rrudhjen e lëkurës, apo në sëmundje neurodegjenerative siç është sëmundja e Parkinsonit.
Një pyetje tjetër thelbësore është:a ka faktorë që shpejtojnë ose ngadalësojnë humbjen e telomereve? Deri më tani, përgjigjet tona ndaj kësaj pyetje kanë qenë jo të plota. Studimet e fundit, kanë garantuar një analizë mbi mekanizmat e mundshëm, duke sugjeruar që elementë të tillë si infeksionet, apo madje energjia shtesë për riprodhimin e qelizave, mund të përshpejtojnë shkurtimin e telomereve, dhe të përshpejtojnë plakjen qelizore.
Kjo dëshmi është e pjesshme, por që të gjithë këta faktorë, duket se e kanë një gjë të përbashkët: ato shkaktojnë një “stres fiziologjik”. Në përgjithësi, qelizat tona stresohen kur ndërpriten proceset e tyre biokimike, ose nga mungesa e burimeve, apo nga ndonjë arsye tjetër.
Për shembull, nëse qelizat humbasin shumë ujë, mund të themi se ato po përjetojnë një “stres të dehidratimit”. Këtu futen edhe llojet më të njohura të stresit. Lodhja dhe puna e tepërt, na fusin nën një stres kronik, ashtu si të ndjerit të shqetësuar për periudha të zgjatura. Mungesa e gjumit apo stresi emocional, mund të ndryshojnë “shtigjet” e brendshme qelizore, përfshirë funksionimin e telomereve.
Me këtë në mendje, ne i bëmë vetes një pyetje të thjeshtë:A munden këto lloje të ndryshme të stresit të përjetuara nga një individ, të përshpejtojnë realisht shkallën e plakjes së tyre? Në studimin tonë, të drejtuar nga kolegu im Marion Shatelen i Universitetit të Varshavës, zgjodhëm që ta shqyrtojmë këtë çështje sa më gjerë.
Shumë studime, e kanë analizuar këtë çështje në specie specifike, si tek minjtë, apo edhe speciet e ndryshme të peshqve dhe shpendëve. Ne përdorëm të gjitha të dhënat në dispozicion, duke arritur në përfundimin se humbja e telomereve ndikohet shumë nga stresi. Stresi e përshpejton humbjen e telomereve, si dhe “orën” e brendshme qelizore.
Ç’është më e rëndësishmja, ka rëndësi edhe lloji i stresit. Deri tani ndikimi më i fortë negativ, shkaktohej nga infeksione patogjene, konkurrenca për burime, dhe investimi i shumë energjiv tek riprodhimi. Faktorë stresi si një dietë ushqimor e dobët, shqetësimet njerëzore apo jetesa urbane, e përshpejtojnë gjithashtu plakjen qelizore, megjithëse në një masë më të vogël.
Po çfarë e bën stresin të ushtrojë një ndikim kaq të fuqishëm në “orët” tona qelizore? Kur qelizat stresohen, kjo shfaqet shpesh përmes grumbullimit të molekulave oksiduese, siç janë radikalet e lira. Duke u gjendur në skajet e ekspozuara të kromozomeve tona, telomeret janë objektiva të përkryer për t’u sulmuar nga këto molekula kimikisht reaktive.
Analiza jonë sugjeron, që pavarësisht nga lloji i stresit të përjetuar, ky stres oksidues mund të jetë procesi biokimik aktual, që e lidh stresin me humbjen e telomereve. Studimi ynë nënvizon një të vërtetë të rëndësishme:duke e reduktuar stresin, ne mund t’i bëjmë trupit tonë një favor të madh. Në botën moderne, është e vështirë të shmangësh tërësisht stresin. Por ne mund të marrim vendime të përditshme për ta zvogëluar atë. Flini mjaftueshëm, pini mjaftueshëm ujë, ushqehuni shëndetshëm, dhe mos e stresoni shumë veten./ Përshtatur nga CNA.al
Lajme të Rekomanduara:

Dhjetëra të vdekur pas marrjes së vaksinës së Pfizer, çfarë po ndodh?
Nga Nathan Bartlett “The Conversation” Raportet për rreth 30 vdekje midis të moshuarve në një azil që morën vaksinën Pfizer, kanë bërë xhiron e mediave...

Pse reagimi i dobët ndaj Covid-19, po e bën Francën gazin e botës
Nga John Keiger “Spectator” Franca është anëtarja e vetme e përhershme e Këshillit të Sigurimit të OKB, që nuk ka zhvilluar një vaksinë të saj...