I lindur në Gjermani më 14 mars 1879, Albert Ajnshtajni u bë i famshëm në komunitetin e shkencetarëve për teorinë e tij të përgjithshme mbi relativitetin, që ripërcaktoi kuptimet mbi hapësirën, ​​kohën, materien, energjinë dhe gravitetin.

Në vitin 1921, Ajnshtajni fitoi çmimin Nobel në Fizikë, për shpjegimin e efektit fotoelektrik.Ai konsiderohet një nga figurat më të respektuara në historinë e shkencës. Por sa informacion keni mbi jetën e tij? Ja cilat janë 5 faktet befasuese mbi të, të cilat mund të mos i keni ditur…

1.Teoria e tij e Relativitetit, u refuzua në Britani deri në vitin 1919

Teoria e Relativitetit, e bëri menjëherë të famshëm kur u konfirmua nga astronomët britanikë,

të udhëhequr nga shkencëtari Artur Edington, gjatë një eklipsi diellor në vitin 1919. Por kur Ajnshtajni i panjohur e publikoi për herë të parë në vitin 1905, teoria nuk bindi as edhe një shkencëtar britanik.

Shkencëtarët e Universitetit të Kembrixhit, e injoruan, ri-interpretuan ose e refuzuan konceptin e relativitetit, për shkak të mungesës së provave eksperimentale.Ajo u pranua dhe nisi t’u mësohet studentëve nga Edington në vitin 1920.Filozofët e Universitetit të Oksfordit, e tallnin teorinë deri në vitin 1919, pasi sipas tyre ajo binte në kundërshtim me mësimet e klasikëve grekë si Euklidi.

2.Albert Ajnshtajni, e braktisi pacifizmin e tij sapo nazistët u ngjitën në pushtet

Pacifizmi i Ajnshtajnit gjatë Luftës së Parë Botërore, është i mirë-njohur.Por më pak i njohur është ndryshimi i qasjes së tij në vitin 1933, disa muaj pasi në pushtet u ngjit Adolf Hitleri, në favor të riarmatimit ushtarak të Evropës, për t’iu kundërvënë kërcënimit nazist.Kjo shumë kohë para politikanëve evropianë dhe amerikanë.

Madje në vitin 1939, ai i rekomandoi presidentit amerikan Frenklin Ruzvelt ndërtimin e një bombe atomike, duke ndihmuar në fillimin e Projektit Manhatan në vitet 1941–1942.Por pas Luftës së Dytë Botërore, Ajnshtajni ndryshoi sërish mendje, dhe loboi shumë kundër armëve bërthamore. Akti i tij i fundit publik, disa ditë para vdekjes së tij në vitin 1955, ishte nënshkrimi  i Manifestit Anti-bërthamor Rasëll-Ajnshtajn, i iniciuar nga filozofi britanik Bertrand Rasëll.

3.Refuzoi postin e presidentit të Izraelit

Në vitin 1952, Ajnshtajnit iu ofrua presidenca e Izraelit. Ai e refuzoi atë, duke theksuar se marrëdhënia e tij me popullin hebre ishte “lidhja më e fortë e tij njerëzore”. Vendimi i tij, ishte kulmi i 3 dekadave të sjelljes së tij të dyfishtë ndaj Sionizmit. Hebre në origjinë, Ajnshtajni kishte  gjithnjë dyshime se Sionizmi, do të inkurajonte përdorimin e dhunës.

Megjithëse mblodhi para për kauzën sioniste në vitet 1920, dhe mbështeti themelimin e Universitetit Hebraik të Jeruzalemit – të cilit ia dhuroi të gjitha studimet e tij pas vdekjes – Ajnshtajni mbeti më shumë individualist, për t’u angazhuar ndaj një kombi të caktuar.

4.Nuk u rikthye kurrë në Evropë pas vitit 1933

Që nga vitet 1920, Ajnshtajni cilësohej si një qytetar i botës, pjesërisht si rezultat i ligjëratave të tij globale në Evropë, Japoni, Palestinë, Amerikën e Jugut dhe Shtetet e Bashkuara.Por pasi u largua nga Evropa në vitin 1933, dhe u vendos në Nju Xhersi, ai nuk u kthye më kurrë në atdheun e tij, megjithë ftesat e panumërta.Pjesë e këtij hezitimi ishte mosbesimi i tij i madh ndaj Gjermanisë së tij, pas tmerreve të periudhës naziste.Për më tepër, Ajnshtajni nuk kishte asnjë dëshirë të përfshihej në çështjen e Palestinës.

5.Është ndoshta figura më e cituar e epokës sonë

Albert Ajnshtajni, është një nga njerëzit më të cituar të të gjitha kohërave. Faqja e internetit, Ëikiquote, ka shumë më shumë referenca mbi Ajnshtajnin sesa mbi Aristotelin, Galileo Galilein, Isak Njutonin, Çarls Darvinin apo Stefën Houking, dhe madje më shumë sesa bashkëkohësit e tij të famshëm si Uinston Çërçill dhe Xhorxh Bernard Shou.

Përtej shkencës, Ajnshtajni ishte një analist mbi tema si arsimi, martesa, paratë, natyra e gjeniut, muzika, politikas etj. Siç i tha me ironi një miku të tij në vitin 1930:”Për të më ndëshkuar për shpërfillje ndaj autoritetit, fati më ka bërë vetë një autoritet!”./Përshtati në shqip CNA.al

Shkencëtarët rusë nxorën së fundmi në pah ekzistencën e një qenushi parahistorik, që besohet të jetë 18,000 vjeç.

Qeni është gjetur në një zonë të ngrirë në Lindje të vendit.
Ky qen është zbuluar vitin e kaluar nën një grumbull balte të ngrirë pranë qytetit lindor Yakutsk. Qenushi është ruajtur jashtëzakonisht mirë, ka qime, dhëmbë, mustaqe dhe qerpikë ende të paprekura.

“Ky qenush i ka të gjitha gjymtyrët, leshterikun, madje edhe mustaqet. Hunda është e dukshme. Ka dhëmbë. Për shkak të disa të dhënave është bërë i mundur përcaktimi i gjinisë, qenushi është mashkull”, tha Nikolai Androsov, drejtor i muzeut privat të Botës Veriore ku ruhen eshtrat.

Fjalimin e mbajti në prezantimin e bërë në Muzeun Mammoth të Yakutsk, muze ky i specializuar për ekzemplarët antikë.
Me të zbuluar qenushin, shkencëtarët nga Qendra e Palaeogjenetikës me qendër në Stokholm, morën një pjesë të eshtrave për të studiuar ADN-në, gjë që përcaktoi moshën 18,000 vjeçare të qenit.

Vitet e fundit, Territori lindor i Rusisë ka siguruar shumë pasuri për shkencëtarët që studiojnë mbetjet e kafshëve antike. Ndërsa akulli i prekur nga ndryshimi i klimës shkrihet, gjithnjë e më shumë pjesë të mamuthëve të leshtë, qenve dhe kafshëve të tjera parahistorike po zbulohen. Shpesh zbuluesit nuk janë shkencëtarët por gjahtarët mamoshë ata që i zbulojnë.

Fakti që një nga arsyet e gjetjes së kafshëve prehistorike nën akullnaja është ngrohja globale përbën një problematikë masive, e cila shkon përtej studimit të mbetjeve të gjetura./CNA.al

Nga Jeremy Cliffe “New Statesman”

Për mendjet e përqëndruara, nuk ka gjë më negative sesa kërcënimi nga Armagedoni bërthamor. Kjo ishte të paktën e vërtetë për NATO-n, gjatë dekadave që pasuan themelimin e saj në vitin 1949. Gjatë Luftës së Ftohtë, aleanca kishte një qëllim të përbashkët (mbrojtjen kolektive), një hapësirë të përbashkët (Atlantikun e Veriut), dhe një kundërshtar të përbashkët (Bashkimin Sovjetik).
Parimet ishin të thjeshta. Të tilla ishin edhe në vitin 1989, pasi ra Muri i Berlinit, dhe kur shtetet e Evropën Qendrore dhe Lindore iu bashkuan aleancës. Megjithatë më 3 dhjetor 2019, kur udhëheqësit e saj u mblodhën në Londër, për të kremtuar 70-vjetorin e lindjes së NATO-s, u shtruan pikëpyetje të mëdha mbi të ardhmen e saj.
Madje Emanuel Makron, e shpalli NATO-n “klinikisht të vdekur”, gjatë një interviste që tha për “The Economist” muajin e kaluar. Deklaratat e tij synonin të provokonin, dhe në këtë aspekt pati sukses. Atlantistët e tronditur nga Uashingtoni në Varshavë, e kritikuan papërgjegjshmërinë e një qasje të tillë.
“Ky nuk është këndvështrimi im i bashkëpunimit në NATO”- deklaroi Angela Merkel. Rexhep Tajip Erdogan ishte më pak diplomatik. Presidenti turk, tha se ishte Makron ai që kishte pësuar “një vdekje klinike”. Ndërkohë presidenti amerikan Donald Trump, i quajti “fyese” komentet
e Makron.
Është e vërtetë:gjuha e presidentit francez ishte shumë e ashpër. Neni 5 i traktatit të NATO-s, mbi mbrojtjen kolektive, bazohet në parimin se një sulm ndaj njërit prej anëtarëve, është një sulm ndaj të gjithëve. Në këndvështrimi komod i Parisit, kjo gjë mund të duket si abstrakte.
Por në skajet lindore të Evropës, ai nen është shumë domethënës.
Vizitoni për pak ditë vendet e Balltikut, që po vëzhgojnë me nervozizëm ndërtimin e pozicioneve të reja ushtarake në enklavën ruse të Kaliningradit. Aty Neni 5, nënkupton ndryshimin midis sovranitetit paqësor, dhe luftës hibride që Rusia ka zhvilluar në Ukrainë dhe Gjeorgji.
Por ndërhyrja e Makronit, nuk ishte tërësisht e pajustifikuar. Në nivelin intelektual dhe strategjik, NATO në mos ka vdekur, është dukshëm në agoni. Nëse misioni i saj është të mbrojë Perëndimin nga Rusia, atëherë pse Turqia po ble sistemet ruse të mbrojtjes, dhe me bekimin e heshtur të SHBA-së, po lufton tani kurdët në Sirinë Veriore, bashkë me trupat ruse?
Nëse misioni i NATO-s, është të garantojë sigurinë, pse Trumpi ka sugjeruar që SHBA-ja të mos ndërhyjë për të mbrojtur anëtarët më të vegjël të aleancës, siç është për shembull Mali i Zi? Nëse misioni i saj është të kundërbalancojë fuqitë jo-perëndimore, pse vetë Makron deklaroi kohët e fundit se “armiku ynë i përbashkët është terrorizmi”?
Përplasjet dhe përçarjet janë të shumta. NATO ka dështuar të ndërtojë një kulturë të përbashkët strategjike, ka shmangur debatet e mëdha mbi të ardhmen e saj, dhe e ka nënçmuar mendimin e opinionit publik. Por në veprim, janë edhe shumë forca të tjera të mëdha.
Në horizont, po shfaqet një rend i ri shumëpolar botëror, në të cilin interesat dhe përparësitë e anëtarëve të NATO-s, nuk janë më dhe aq të njëjta sa dikur. Evropianët e marrin shpesh si të mirëqenë mbrojtjen nga aleanca, edhe kur flirtojnë me fuqitë e jashtme. Të njëjtët udhëheqës gjermanë që kritikuan komentet e Makron, janë duke e ftuar me entuziazëm kompaninë kineze Huauei të instalojë rrjetin e tij të ri celular 5G.
Sulmet e SHBA-së ndaj aleatëve të saj, kontrastojnë shumë me frikën nga rritja e Kinës, një tendencë që nuk do të marrë fund me presidencën Trump. Makron veçoi me të drejtë ngjarjet në Siri, ku “nuk ka pasur asnjë planifikim dhe koordinim të NATO-s”.
Presidenti francez, pyeti nëse duhet të zbatohet Neni 5, nëse Siria hakmerret kundër Turqisë, dhe pyeti sërish se sa të përkushtuara mbeten SHBA-të për të ofruar garanci, në një rajon që po lëshon ndaj sferës ruse të ndikimit. Leksoni, përfundon Makron, është se “Evropa duhet të jetë autonome, në aspektin e strategjisë dhe aftësisë ushtarake”.
Dhe kjo nënkupton sipas tij, rivendosjen e marrëdhënieve me Rusinë, dhe përqendrimin mbi zgjidhjen e krizave në periferi të kontinentit. Sa më jofunksionale që duket NATO, aq më shumë ndikim do kenë mendimet e Makron. Evropa po ecën përpara.
Buxhetet e saj të mbrojtjes, po shkojnë drejt mesatares prej 2 për qind të PBB-së, që është dhe objektivi i NATO-s. Ministrja gjermane e Mbrojtjes, Anegret Kramp-Karrenbauer, iu përgjigj komenteve të Makron, duke rikthyer angazhimin e vendit të saj për arritjen e kuotës 2 për
qind.
Dhe evropianët janë duke u përmirësuar në shpenzimin e parave për mbrojtjen. Por përpjekjet e Evropës, janë më tepër hapa të vegjël në drejtimin e duhur, sesa një zëvendësues serioz i fuqisë kolektive të NATO-s. Rusia e Putinit, mbetet një kërcënim gjeopolitik.
Hendeku midis kërkesave më të gjera që po shpalosen në shekullin XXI, dhe kapaciteteve
të një Evrope post-NATO, mbetet shumë i madh. Gjermania mund të ketë si synim 2 për qind shpenzime në mbrojtje, por do ta arrijë këtë vetëm në vitet 2030 në rastin më të mirë.
Aleancës mund t’i mungojë një kulturë e përbashkët strategjike, dhe po kështu ndodh edhe me BE-në. Qasja e Makron është pra realiste. SHBA-ja po bëhet ralisht më pak e besueshme, dhe Evropa duhet të mbrojë interesat e saj, duke bërë më shumë për sigurinë e vet, dhe duke u përpjekur të sigurojë një autonomi në këtë aspekt./Përshtatur nga CNA.al