LEXO PA REKLAMA!

SHKARKO APP

Studimi: Ja çfarë dëmesh i shkakton trurit tonë ndotja e ajrit

6 Tetor 2019, 07:21, Blog CNA

Kur Lilian Kalderon-Garsiduenas, zbuloi shenjat të bollshme të sëmundjes së Alzheimerit në një grumbull mostrash të trurit të njeriut disa vjet më parë, ajo në fillim nuk ishte i sigurt se çfarë duhet bënte. Neuropatologia nga Universiteti i Montanas, po studionte trurin, si pjesë e hulumtimit të saj mbi efektet mjedisore në zhvillimin nervor.

Dhe ai grup i veçantë mostrash, erdhi autopsia e kryer mbi njerëzit që kishin vdekur papritur

në Meksiko Siti, ku ajo punonte si studiuese dhe mjeke. Në fund të projektit, ajo do të identifikonte akumulime proteinash të lidhura me sëmundjen e Alzheimerit, amiloid beta dhe hiperfosforilizues në gati të gjitha 203 pjesëzat e trurit që ajo studioi.

?Truri i njerëzve që studiova nuk i përkiste vetëm të rriturve, por edhe adoleshentëve dhe madje edhe fëmijëve. Më i riu ishte 11 muajsh. Mendimi im i parë ishte:Çfarë duhet të bëj? Ç?do t?u them njerëzve? Nuk e prisja një patologji kaq shkatërrimtare?- thotë ajo.

Në 3 dekadat e fundit, ajo ka studiuar efektet shëndetësore të ajrit të ndotur në Meksiko Siti. Gjatë asaj kohe, zbuloi shumë lidhje midis ekspozimit ndaj ndotjes së ajrit, dhe shenjave të dëmtimit nervor te kafshët dhe njerëzit. Kjo teori, po fiton mbështetje të madhe në komunitetin e studiuesve.

Edhe pse zyrtarët e qeverisë në Meksikë, janë angazhuar për të përmirësuar cilësinë e ajrit që nga vitet 1990, dy vitet e fundit smogu i trashë zbret mbi ndërtesa, duke imponuar mbylljen e shkollave dhe zyrave, për të mbrojtur njerëzit nga ajri toksik. Dhe nuk është vetëm Meksika. Shumica e vendeve në botë, po përjetojnë rritje të ndotësve të ajrit, nga gazrat e dëmshëm si oksidet e azotit dhe ozoni, deri tek grimcat e imëta si pluhuri, bloza dhe nanosfera e metaleve, që depërtojnë thellë në trupin e njeriut.

Një raport i vitit 2018 nga Instituti i Efekteve Shëndetësore me seli në Boston të SHBA-së, paralajmëroi se deri në 95 për qind të njerëzve në Tokë po marrin frymë në një ajër të pasigurt.

Këto prirje, përputhen me një prekje në rritje nga problemet e frymëmarrjes dhe ato kardiovaskulare.

OBSH tha vitin e shkuar se ajri i ndotur është përgjegjës për më shumë se 7 milionë vdekje në vit. Epidemiologët, psikologët dhe neuroshkencëtarët, po punojnë për të kuptuar sesi si ndotja e ajrit mund të kontribuojë tek këto efekte më pak të dukshme në shëndetin e njeriut.

Ekonomisti shëndetësor i Universitetit të Jeilit në SHBA, Xi Çen nisi të merret me atë

sesi cilësia e dobët e ajrit mund të ndikojë në tru, teksa po llogarit edhe koston e ndotjes për shoqërinë njerëzore. Disa vjet më parë, Çen iu bashkua kolegëve të tij në Pekin, për të vlerësuar efekte të tilla tek të rriturit e ekspozuar ndaj ndotjes së ajrit në mbarë Kinën.

Studiuesit analizuan të dhëna nga më shumë se 20.000 të rritur në të gjithë vendin midis viteve 2010-2014. Ata zbuluan se sa më i lartë është ekspozimi i një personi ndaj ndotjes së ajrit, aq më e madhe është edhe rënia e rezultateve të tij të tij në mësime gjatë periudhës së studimit.

?Tashmë mund të themi pa dyshim, se ndotja e ajrit shkakton dëme serioze në funksionet konjitive të njeriut?- thotë Çen. Në vitin 2017, studiuesit në Ontario, Kanada, raportuan se njerëzit që jetojnë pranë rrugëve me trafik të rënduar, kanë më shumë të ngjarë të diagnostikohen me sëmundjen e dementias.

Studiues të tjerë, japin dëshmi tronditëse të mosfunksionimit njohës dhe psikik, tek të rinjtë e ekspozuar ndaj ndotjes së ajrit. Në vitin 2016, u zbulua se fëmijët dhe adoleshentët suedezë, kishin më shumë të ngjarë të kuroheshin për probleme të shëndetit mendor, nëse jetonin në zona me përqendrime të larta të dioksidit të azotit.

Gjtihashtu, dhe hulumtimet e publikuara disa muaj më parë, e kanë lidhur ekspozimin gjatë gjithë jetës ndaj ndotjes së ajrit me depresionin dhe ankthin tek 12- vjeçarët, që jetojnë sot në shtetin e Ohajos, SHBA. Edhe në një studim të kohëve të fundit, psikologia Helen Fisher e Kolegjit Mbretëror të Londrës dhe kolegët e saj, analizuan të dhënat e mbledhura nga më shumë se 2.000 fëmijë të lindur në Angli dhe Uells në vitet 1994-1995.

Sipas rezultateve të botuara në fillim të këtij viti, gati një e treta e pjesëmarrësve kishin përjetuar të paktën një episod psikotik midis moshës 12-18 vjeç. Përvojat ishin më të zakonshme tek adoleshentët e rritur në zona me një ekspozimin më të madh, ndaj oksideve të azotit dhe grimcave të ndryshme toksike. Një studim i publikuar në maj të këtij viti, zbuloi se hapësirat e gjelbra brenda dhe përreth shkollave, mund të ndihmojnë në rritjen e aftësive konjitive tek fëmijët dhe forcimin e përqëndrimit të tyre./ Përshtatur nga CNA.al

Lajmet e fundit nga