Gjatë gjithë verës, kryeministri Edi Rama ka propaganduar fort në rrjetet sociale dhe jo vetëm, “luftën anti-informalitet”.

Qeveria është treguar me “dorë të hekurt” ndaj biznesve, në lidhje, në luftën e saj kundër informalitetit. Disa biznese janë mbyllur disa të tjera janë gjobitur, etij.

Por, ndërkohë, vetëm një ditë më parë, revista Monitor publikoi disa shifra, ku flitet për bizneset që nuk paguajnë TVSH-në. Sipas këtij shkrimi Kompani të njohura koncesionare, ose të fushës së ndërtimit, figurojnë në listën e subjekteve që kanë marrë fatura fiktive blerjeje dhe janë përfshirë në hetimin e Prokurorisë për një skemë të mashtrimit me TVSH.

Sipas një liste të prokurorisë, të siguruar nga “Monitor”, janë gjithsej 72 subjekte, që janë të përfshira në një skemë të tillë, të cilat rezultojnë se kanë kryer blerje fiktive nga kompani pa aktivitet, në mënyrë që të rrisin artificialisht shpenzimet, me qëllim pagimin e më pak TVSH-je dhe tatim fitimi.
Të 72 kompanitë së bashku kanë kryer blerje fiktive prej 2 miliardë lekësh, ose rreth 16 milionë eurosh.

Por, ajo që bie në sy është fakti se lista kryesohet nga inceneratorët, të cilët marrin mijëra euro nga taksat e shqiptarëve, por që nuk paguajnë TVSH-në.

Sipas Monitor, listën e kryeson Integrated Technology Services, koncesionari i inceneratorëve, me blerje përmes 164 faturave, që arrijnë në 987 milionë lekë (rreth 8 milionë euro), ose gjysma e shumës totale të identifikuar nga Prokuroria.

Nga ana tjetër, edhe Zëri i Amerikës, ka shkruar në lidhje me inceneratorët, kun ë një artikull të publikuar në 23 maj të vitit 2018, ndër të tjera thuhet “Në Shqipëri, një seri kompanish të vogla në ortakëri me njëra-tjetrën dhe kompani me pronarë të panjohur të rregjistruara në parajsa fiskale janë fituese të tre koncesioneve të inceneratorëve. Kjo dëshmohet nga dokumentat e siguruara nga Zëri i Amerikës lidhur me këto projekte të cilat sipas specialistëve pritet të shumëfishojnë kostot e trajtimit të mbetjeve në kurriz të taksapaguesve.” ( lexo këtu)

Në lidhje me inceneratorët ka pasur edhe mjaft denoncime dhe akuza edhe nga Partia Demokratike, sipas së cilës këto kompani do të zhvasin 178 milionë euro, duke djegur plehra dhe duke helmuar ajrin.

PD ka denoncuar prej kohësh kontratat koncesionare të inceneratorëve të Fierit dhe të Tiranës, për të cilat ka deklaruar se janë kryer në shkelje të ligjit.

Pra, një firmë e cila po merret me incenartorët dhe mer miliona euro nuk paguan TVSH, ndërkohë që biznese të thjeshta mbyllen gjobiten dhe “masakrohen”.  Kërcënohen e sulmohen lokale që mbajne dy familje me bukë, kurse inceneratorët që marrion miliona euro nuk paguajnë TVSH./ CNA.al

Abuzimi me TVSH/ Zbulohet lista e kompanive, kryeson inceneratori

Nga Redi Ametllari
Auditues KLSH

Kontrolli i Lartë i Shtetit ka filluar një auditim performance me temë “Efektiviteti i kasave fiskale”. Koha e zhvillimit të auditimit përkoi me fillimin e një reforme të re, e njohur tanimë si “fiskalizimi”, përmes së cilës synohet krijimi i faturës elektronike dhe raportimi në kohë reale të çdo transaksioni.

Kasa fiskale është shpikur nga vëllezërit James dhe John Ritty fill pas mbarimit të Luftës Civile Amerikane. Si pronar i një bari-salloni në Dejton të Ohajos, James Ritty krijoi këtë pajisje për të parandaluar vjedhjet që punonjësit i bënin biznesit të tij. Modeli i parë u krijua në 1879 dhe u shndërrua në një patentë tregtare. Në rajon, Greqia e ka zbatuar e para në vitin 1988 dhe më pas është përhapur në Rumani e Bullgari.

Implementimi i kasave fiskale ka qenë një përpjekje e hershme e shtetit shqiptar pas viteve ’90. Hapat e para u bënë në vitin 1994 por dështuan. Në vitin 2007, administrata tatimore vendosi të krijojë një sistem të kontrollit të pagesave me para në dorë, në të cilin të dhënat nga arkëtimet transferohen në sistemin qendror në fund të ditës së punës.

Aktualisht, sistemi “Nexus” i kasave fiskale nuk ofron një gjurmim në kohë reale të transaksioneve, përkundrazi rezulton se ky sistem është mjaft i ngathët dhe kryen transmetime të raporteve ditore, pra bën mbylljen në fund të ditës, por nuk ka zhdërvjelltësinë për të gjeneruar informacione mbi atë se çfarë mallrash janë shitur apo nëse të dhënat e raportuara pasqyrojnë realisht xhiron e subjektit.

Përpos problemeve të raportimi, sistemi “Nexus” paraqitet i mjegullt sa i përket të drejtave të aksesit që kanë shoqëritë e autorizuara që shesin kasat, veprimet e cilës nuk janë të identifikueshme nga administrata tatimore kur këto kompani regjistrojnë të dhënat për kasa te reja. P.sh, teknikët e autorizuar fiskalizojnë të dhëna të pasakta të subjekteve tek kasa fiskale, jo sipas ekstraktit të QKB. Ndryshimet e adresave të kasave fiskale nuk përputhen sipas të dhënave të sistemit E-Tax

Sistemi “Nexus” i kasave fiskale ka një kapicë me probleme saqë edhe sikur të gjithë bizneset të raportonin drejt xhiron, kjo “sjellje shembullore” e bizneseve s’do të reflektohej deri në fund të zinxhirit të raportimit. Tashmë prerja e kuponit tatimor është kthyer në “gogolin” e bizneseve dhe në “mëkatin” kryesor fiskal që ndëshkohet nga tatimet.

Pyetja që shtrohet është: A ka realisht një lidhje mes kuponit tatimor dhe evazionit fiskal?! Thënë më shqeto, a disponon administrata tatimore një të dhënë mbi humbjet që i vijnë buxhetit nga mosprerja e kuponit. Nga të dhënat e deritanishme, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve nuk kryen asnjë analizë të impaktit të kasës fiskale. Duke qenë se një pjesë e biznesit nuk është treguar shumë bashkëpunues dhe përpiqet me lloj-lloj artificash për të mos prerë kupon tatimor apo prerë një kupon “gjysmak” (me vlerë më të ulët se transaksion), administrata tatimore i ka përshkallëzuar masat inspektuese.

Në njëfarë mënyre, vet sjellja evazive e biznesit e ka justifikuar disi “egërsinë” e administratës tatimore. Nga ana tjetër, kjo e fundit, e shtyrë nga pandehma se veprimet e saj do të ulnin evazionin, ka arritur të kundërtën, duke e trembur biznesin dhe duke e çuar drejt evazionit. Përnjëmend, të dy palët kanë harruar thelbin e ekzistencës së tyre: se administrata tatimore dhe biznesi janë në lidhje simbiotike, pasi nga prerja e kuponit, biznesi fiton nga konkurrenca e lirë ndërsa tatimet vjelin të ardhura për buxhetin e shtetit, që përkthehen në investime publike.

Kështu “kuajt e luftës” të tatimeve janë ndërsyer në vënien e gjobave. Në vitin 2018, masa e gjobave shkon në vlerën 166,956,308 lekë, ku janë konstatuar 476 raste të mospajisjes me kasë fiskale dhe 2,948 raste të mosprerjes së kuponit tatimor. Në vitin 2015 u ndërmorën ndryshime ligjore për të rritur masën e gjobës për mosprerje kuponi që parashikohej të bëhej 500,000 lek për biznesin e vogël dhe 10,000,000 lek për biznesin e madh, të cilat u konsideruan nga Gjykata Kushtetuese me Vendim Nr.33, datë 08.06.2016 si joproporcionale, të natyrës penale dhe që nuk i shërbenin efektivitetit të luftës kundër informalitetit.

Në këtë kontekst, administrata tatimore nuk ka bërë asnjë analizë se çfarë ndikimi ka mosprerja e kuponit tatimor tek të ardhurat tatimore. Por, nga një gjykim apriori, nëse do të shqyrtojmë të dhënat mbi përhapjen e kasave fiskale sipas kategorive të bizneseve do të vërejmë se në vitin 2018, nga 155,060 kasa fiskale(një biznes mund të ketë dy kasa ose më shumë), 81,086 ose 52.2% janë në biznesin e vogël pa TVSH, 33,681 ose 22% në biznesin e vogël me TVSH dhe 40,298 ose 26% në biznesin e madh.

Pra, 75% e kasave shtrihen tek biznesi i vogël dhe 26% tek biznesi i madh. Sikurse rezulton, kasa dominon tek biznesi i vogël, me xhiro vjetore deri në 2 mln lek, i cili u paguan organeve qendrore tatimore vetëm siguracione shoqërore. Për rrjedhojë, lufta ndaj evazionit fiskal me këtë “gjeografi” të shtrirjes së kasës fiskale duket si një luftë me “mullinjtë e erës”.

Problemi që është konstatuar në këtë drejtim janë pagesat e që kryen biznesi tek shoqëritë e autorizuara (4 shoqëri). Këto shoqëri veprojnë në formën e një “koncesionari të fshehtë” dhe ndonëse legjislacioni u kërkon bizneseve që të kolaudojnë kasën fiskale njëherë në 2 vjet, kundrejt vlerës 4,000 lek (vlerë tavan), shoqëritë e autorizuara ua bllokojnë bizneseve në mënyrë automatike kasën fiskale, përmes sistemit “Nexus” dhe u kërkojnë që të paraqitet tek qendrat e tyre për të kryer pagesën e kolaudimit, me shuma që shkojnë mbi 6,000 lekë.

Po ashtu, kontrata që lidhet mes biznesit dhe subjekteve parashikon pagesa të tjera dhe nuk bazohet në një kontratë tip të miratuar nga Ministria e Financës dhe Ekonomisë, që në mendimin tonë duhet ishte e tillë. Nga ana tjetër, Ministria e Financave dhe Ekonomisë dhe Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve nuk i kanë monitoruar shoqëritë e autorizuara dhe marrëdhëniet dhe pagesat që biznesi kryen tek to.

Njohja me këtë panoramë të veprimit të kasave fiskale na shërben për të kuptuar edhe sistemin e ri të fiskalizimit, i cili si koncept është tepër ‘revolucionar”. Pikërisht, kjo natyrë “reformuese’ e bën dhe më kompleks zbatimin e saj, veçanërisht në relievin e biznesit shqiptar, ku kultura elektronike nuk është mjaft e harlisur. Në fakt, fatura elektronike është një risi për vet Bashkimin Europian dhe ka filluar të aplikohet në mënyrë graduale nëpër vendet e BE-së, të cilat e kanë aplikuar falë asistencës financiare të Bashkimit Europian.

Një nga pionierët e këtij sistemi është Italia, shembull ky që nuk po ndiqet në implementimin tonë të fiskalizimit. Në vitin 2013, Italia bëri të detyrueshëm faturën elektronike B2G (biznes-qeveri) për administratën qendrore dhe në vitin 2014 për të gjithë administratën. Në vitin 2017, fatura elektronike u bë e detyrueshme për të gjithë bizneset me TVSH që të raportonin elektronikisht tek administrata tatimore, njëherë në katër muaj.

Përdorimi i faturës elektronike në B2B (biznes me biznes) ishte jo e detyrueshme deri në vitin 2019, kohë kur u bë e detyrueshme si për B2B ashtu edhe për B2C. Sistemi italian i faturës elektronike quhet “Sistemi i Shkëmbimit”. Kostoja e saj ka qenë 2.5 milionë euro investim fillestar dhe 0.5 mln euro shërbim operimi në vit. Me aplikimin e detyrueshëm B2B dhe B2C, kostoja e sistemit të shkëmbimit shkon në 10 milionë euro në vit.

Fiskalizimi shqiptar ka kushtuar rreth 15 milionë euro vetëm investimi. Se çfarë synohet të arrihet në objektiva afatgjatë apo afatshkurtër, ende nuk është e qartë, ose më saktë s’ka objektiva të qartë për shkak se nuk ka një studim fizibiliteti. Në raportin e vlerësimit të ndikimit të botuar nga DPT, thuhet qartë se “sa i përket përfitimeve, është e pamundur materializimi i tyre”.

Nëse do ta krahasojmë me gurët kilometrik të zbatimit në Itali, fiskalizimi në Shqipëri po bëhet në një kohë rekord dhe në drejtime plotësisht të kundërta me praktika te mira. Kështu, është planifikuar nxitimthi që me 1 janar 2020 të aplikohet fatura elektronike B2C, çka nënkupton fshirjen e një dekade të aplikimit të kasës fiskale, pa vlerësuar paraprakisht nëse kasat fiskale aktuale e përballojnë programin e ri të faturimit. Së dyti, ende nuk ka qartësi për kostot e operimit që ka për administratën, të cilat sipas prirjeve të deri tanishme, priten të shkojnë në miliona euro (referojuni Italisë).

Nga ana tjetër, edhe kostot për biznesin priten të jetë të larta. Deri më tani, bizneset do të detyrohen të blejnë firmën elektronike, për të cilën është miratuar tarifa fikse prej 6,400 lek për pajisjen usb token, 7,300 lek për asistencën teknike 12 mujore dhe tarifën për shërbimin e internetit, që u duhet të instalojnë në bizneset e tyre. Por, kosto të tjera ende nuk janë bërë të qarta. P.sh në Itali, bizneset paguajnë edhe tarifa që shkojnë deri në 100 euro për hapësirën e ruajtjes elektronike të faturave që lëshojnë.

Të gjitha këto paqartësi dhe zbatimi “invers” i sistemit të fiskalizimit, afati i së cilës, në gjykimin tonë, duhet shtyrë në gurë kilometrike për një periudhë disa vjeçare, duke filluar me B2G për të përfunduar tek B2C, sjellin risqe të larta për një zbatim efektiv të sistemit të ri të fiskalizimit.

Imbarkimi në një projekt të tillë, pa një busull fizibiliteti mbi atë nëse sistemi i ri do të sjellë më shumë të ardhura sesa vet kostoja e investimit apo operimit, rrezikon ta çojë biznesin dhe vet administrata tatimore në qorrsokakë përplasjesh dhe të krijojë rrethana të moszbatimit efektiv të projektit, qysh në gjenezën e saj./Monitor

Ministria e Financave po punon për një draft të përmirësuar të ligjit “Për faturën dhe sistemin e monitorimit të qarkullimit”, të ashtuquajtur fiskalizimi, duke reflektuar vërejtjet e shumta të shoqatave të biznesit dhe grupeve të interesit.

Zëvendësministri i financave, Elton Harxhi, tha në një takim në Ministrinë e Sipërmarrjes se drafti pritet të jetë gati javën e ardhshme për t’u dërguar në qeveri në fillim të tetorit. Kjo do të jetë dhe koha kur do të vendoset nëse ligji do të nisë nga zbatimi në 1 janar të vitit 2020, apo do të ketë një shtyrje të tij, ashtu siç kanë kërkuar vazhdimisht grupet e interesit.

“Do reflektojmë datën dhe do të merret vendimmarrje, jemi të hapur për ta shtyrë. Nuk kemi mandat që nuk do shtyhet dhe se duhet të fillojmë se s’bën nga një janari”. Ai shtoi se kontrata me kroatët e NEOS, që kanë ndërtuar sistemin nuk përbën pengesë për shtyrjen e procesit të fiskalizimit. “Do e gjykojmë nëse duhet ta shtyjmë kur ligji te shkojë në qeveri, për momentin nuk ka vendim pasi jemi akoma në fazë konsultimi me bizneset dhe sektorin e teknologjisë së informacionit”.

Koha do të varet dhe nga aftësia e 4 kompanive të kasave per të ofruar produkte fiskalizimi. Ministria e Financave është në diskutime me kompanitë e kasave për një server të ndërmjetëm për përditësimin e modemit, çka do të mundësojë që pjesa më e madhe e kasave të përshtatet dhe të mos zëvendësohet, përveç atyre të vjetra. Kosto e konvertimit të kasave, sipas diskutimeve me kompanitë do të jetë nën 50 euro.
Harxhi nuk përjashtoi as mundësitë që alternativë mund të jetë dhe një operator i ri, që do dalë me zgjidhje tjetër.

Bëhet më fleksibël limiti i arkës për bizneset e mëdha

Drafti aktual parashikon kufizime në maksimumin e arkës që mund të mbajë çdo subjekt.
a) tatimpaguesit me qarkullim vjetor në vitin e kaluar deri në 2 milionë lekë deri në 50000 lekë;
b) tatimpaguesit me qarkullim vjetor mbi 2 milionë deri në 14 milionë lekë deri në 300000 lekë;
c) tatimpaguesit me qarkullim vjetor mbi 14 milionë lekë deri në 800 000 lekë.

Këto limite u kundërshtuan nga Shoqatat e Biznesit, sidomos për subjektet e mëdha e të mesme.
Harxhi tha se në variantin e rishikuar, për bizneset e vogla është ruajtur limiti prej 50 mijë lekë (mbi gjendjen në fillim) për një periudhë 10 ditore, që vlerësohet si kohë e mjaftueshme për subjektet dhe shmang dhe problemin e mosfunksionimit të bankave të shtunën e të dielën.

Për bizneset e mëdha e të mesme, limiti është ndryshuar nga fikse prej 800 mijë lekë, në 2% të xhiros vjetore të vitit të kaluar, që përkon me 10 ditë biznes.

Harxhi tha se një biznes nuk mund të hapë arkën më shume sesa ka limitin. Qëllimi, sipas tij, është të kontrollohen tepricat në arkë jo mangësitë. Biznesi i vogël, i cili është subjekt fizik mund t’i tërheqë paratë për nevoja të vetat.

Drafti

Projektligji, sipas variantit aktual, synon krijimin e një sistemi të ri faturimi dhe monitorimi të transaksioneve të bizneseve në vend. Ai parashikon që, duke nisur që nga data 1 Janar 2020, të gjitha transaksionet midis bizneseve dhe konsumatorit do të raportohen te Administrata Tatimore në kohë reale, bazuar në sistemin e ri të pajisjeve fiskale, ndërsa nga 1 Janari 2021, të gjitha transaksionet ndërmjet biznesit me njëri – tjetrin dhe ndërmjet biznesit me organet publike do të bëhen në bazë të faturës elektronike./ Monitor