LEXO PA REKLAMA!

SHKARKO APP

Nga Artan FUGA/ Vullnet i lirë

2 Janar 2018, 15:05, Aktualitet CNA

E takova pardje. Në të vërtetë shihemi jo fort rrallë, por asnjëherë nuk kemi mundur të qëndrojmë gjatë. Dikur, disa dekada më parë, kemi qenë brenda një rrethi miqësor studentësh. Unë ndiqja studimet për psikologji, kurse ai, bashkë me disa miq të mi, studionin për inxhinjeri. Shpesh mblidheshim për të festuar, organizonim ndeshje basketbolli, ose edhe qëndronim në ndonjë kafene si grup me bisedat tona të moshës.
Nuk e njihja shumë nga afër. Ai ishte në fakt mik i miqve të mi. Por, pak nga pak, nisa t’a pëlqej si tip. Ishte shumë i hapur dhe i drejtpërdrejtë në gjithçka thoshte. E mbronte pikëpamjen e tij duke e mbështetur me argumente. Ishte disi bardh e zi në arsyetimet që atëhere bënte për moralin, miqësinë, profesionin, por gjithmonë i sinqertë. Disi kokëfortë, por kur çka thoshte tjetri nuk i pëlqente qeshte me të madhe dhe pa të keq. Ishte i butë në karakter, por i vendosur. Kjo sikur plotësohej me cullufen që i binte lehtë mbi ballë, në atë fytyrë pak të zeshkët, të skalitur me nofulla paksa të muskuluara, me ballë të kërcyer përpara lehtazi, si edhe me faqet me mollëza, që kur qeshte i formonin dy gropa të cekta, që i jepnin një pamje fëmijënore, por brenda profilit burrëror.
Ishte si i papërcaktuar në pamjen fizike, por sapo e njihje e kuptoje që gjithçka brenda tij ishte një vullnet që varej nga ai vetë.
E takova pardje. Ai edhe unë u ndeshëm brenda një kafeneje ku secili kishte ardhur i vetëm të pinte një kafe. Prej kohësh ishim ndarë, qyshkurse kishim përfunduar studimet universitare. Kur përballeshim në rrugë, përshëndeteshim gjithë mirësi, me një shikim të kryqëzuar, paksa të fshehtë në kuptimin e tij para të tjerëve. Sytë tanë e siguronin njeri tjetrin për miqësinë e hershme. Kaq duhej.
Më shumë nuk kishte pasur mundësi.
Por, atë ditë rasti e solli të uleshim të dy në kafe. Gjeta rastin të hiqja një kuriozitet që mbaja brenda prej disa dekadash. Kishte të bënte pikërisht me atë që kisha të ulur përballë në kafene. “O sot o kurrë! ” – thashë me vete. Kisha dhjetra vite që më gërryente ajo kurreshti. Nuk i jepja përgjigje dot. Pyetje pa pikë rëndësie jetike. Paqartësi nga ato vogëlimat, por që të brrejnë të gjithë jetën. Jo se e mbaja ndër mend përditë, por me një frekuencë të caktuar, vit pas viti, ose njëherë në gjashtë a shtatë vjet më risillej në kokë, sidomos kur nga ndonjë grip ndjeja që bashkë me rritjen e temperaturës, truri niste të rinxirrte nga kujtesa lloj-lloj kujtimesh krejt absurde. Ose sa herë kryqëzohesha me ndonjë mik të përbashkët, më rivinte e njejta pyetje: Pse e bëri?
Veçanërisht sa herë kaloja në urën kryesore të bulevardit të madh, shihja poshtë në dy brigjet e Lanës dhe pyesja : Pse?
Pasi shkëmbyem bisedat e para, e pashë drejt e në sy dhe e pyeta:

Përse e theve atë shishen, ditën kur do të bënim piknik te kodrat e Liqenit?

Ai u kujtua menjëherë, nuk bëri sikur ta kishte harruar, as picërriti sytë sikur të bënte sforco për të sjellë ndërmend diçka që si minator do të duhej ta nxirrte nga thellësitë e nëntokës të shtresave të nën-ndërgjegjes së tij.
Qeshi.
Ajo që kishte ndodhur përpara ndofta dyzet vjetësh më kishte lënë pa mend. Kishim vendosur një grup shokësh, ndoshta nja njëzet, që atë ditë të diele ta kalonim nga kodrat e Liqenit artificial. Secili do të silte me vete ushqime, ujë, fruta. Atje do të bënim banjë, do të luanim, do të shtriheshim në bar duke kuvenduar me sho-shoqin. Mezi po e prisnim prej dy javësh ditën e caktuar. Gjithë ditën flisnim vetëm për atë që do të bënim atë ditë. Takimin e kishim lënë në ora dhjetë, ditën e dielë, poshtë urës kryesore të bulevardit të madh, atje në anën e djathtë të rjedhjes së Lanës, mbi barin e mbjellë në bregun e pjerrët.
Njeriu që kisha përballë tavolinës, atëhere, dyzet vjet më parë, kishte për të sjellë vetëm një gjë, një dhe asgjë tjetër, atë më të lehtën, por më të vlefshmen, sekretin e gjithçkaje, atë që ngjizte të gjithë festën, rakinë. Babai i tij ziente raki në oborrin e shtëpisë së vet prej qerpiçi. Kishte pjergull në oborrin e vogël. Raki rrushi safi. Me bulëza të vogla që i vinin rrotull grykës së shishes sikur kërkonin të dilnin prtej andej dhe të fluturonin e vallëzonin me retë.
Të gjithë ishim mbledhur, dhe ja, pamë që ai po afrohej.
Brohoritëm. Ai e mbante në dorë magjinë. Mbështjellë me një faqe gazete “Zëri i Popullit”. Titulli lexohej nga larg. “Zëri i Popullit”.
“Erdhi! ” “Ua tani do të kënaqemi!”. Gjithçka dukej e plotë, e plotësuar, e vendosur nën kontroll. Ajo ditë do të ishte jona. Pija na mungonte gjithmonë sespse si studentë as kishim e as na jepte kush lekë për të blerë pije. Shumë shtrenjtë. Por, ja tani ne e kishim magjinë e ballit të kazanit në duart tona.
Aty ndodhi e papritura. Ai, kur na pas të brohorisnim të gëzuar, qendroi në vend. Ngriu. Sytë iu ngulën andej nga Mali i Dajtit. Nuk na shihte më. Ne i thërrisnim : “Hajdeeeeee!”, “Je njiiish!”, “Je i madh!”.
Ai nuk lëvizte. Pasi një sekonde, nxorri shishen nga gazeta me të cilën e kishte mbështjellë, dhe e mbajti lart me të dy duart sikur të ishte kupa e botës në duart e Maradonës. Ne shtuam brohoritjet. Ndërkaq, pak çaste më vonë, ai uli duart, dhe e kapi shishen vetëm me dorën e djathtë, nga gryka. Tani dukej si Vojo Kushi me një bombë qelqi në dorë.
Aty nxorri nga goja pesë a gjashtë fjalë që i tha me një zë pa asnjë dridhje:

“Unë e thyej këtë!”

Ne u shkulëm gazit. Shakaja e tij ishte e përkryer. Ajo ditë po fillonte vërtet bukur. Qeshnim me lotë. Disa prej nesh, krejtësisht naivë, bërtitën: “Thyeje, thyeje, hahahahahaha!”. Qeshnin të gjithë, veç njerit që bërtiti ;”Mosni, e thyen ai!”. Ishte miku i tij më i afërt që lëshoi piskamën si sirenë ambulance.
Ne mbanim barkun me dorë.
Atëhere pamë skenën e tmerrshme. Ai ngriti krahun dhe me vrull e forcë e hodhi shishen mbi rrënjën e një peme, pikërisht aty para syve tanë. Të gjithë ndoqëm me sy shishen që rrotullohej në ajër. U duk sikur kaloi një shekull derisa ajo u përplas mbi trungun e pemës. U dëgjua një zhurmë qelqi, dhjetra xhama përzjerë me bula dhe shkumë rakie u ngritën drejt qiellit dhe pastaj ranë të lodhura mbi pemë.
Gjithçka kishte mbaruar.
Ra një heshtje e rëndë. Miku i tij tha ngadalë si në zi: “Ju thashë!”. Nuk kishte më asnjë kuptim të vazhdonim. U ndamë në heshtje.
Përse e theve? – e pyeta ballëpërballë pardje në kafene.
Ai qeshi.
U ndjeva keq, prandaj.
Cfarë pate?
M’u duk se çdo gjë tani varej vetëm nga unë. Ishte nga ato çaste kur mund të përcaktosh rjedhat e jetës të tjerëve. Edhe kur u bën mirë, përsëri duket sikur i merr peng, sikur i bën skllevër. Unë nuk e durova dot këtë. Duke thyer atë shishe, unë refuzova të merrja lirinë tuaj.
E mendove ti këtë në atë çast?
Jo, as e kisha këtë formim dhe pjekurinë që kam sot, burrë i pjekur, por kur e kam menduar më vonë, disa dekada më vonë, e kam ndarë se kjo ka qenë një nga arsyet.
U clirove në çastin që e përplase shishen pas peme?
Shumë. U ndjeva i lirë. Edhe sepse ju kisha dhënë juve lirinë, por edhe sepse isha ribërë i lirë. Pritshmëria juaj për prurjen time më robtoi në shpirt, dhe në një sekondë m’u bë e padurueshme. Unë isha brenda pritshmërive tuaja, ndjehesha brenda perandorisë të së zakonshmes, brenda rrjedhës normale të gjërave. Nuk isha më njeri, isha një send, një gur, një shishe, një copë reje që e merr era andej këndej nëpër qiell. Ndjehesha keq. Kisha rastin e vetëm në jetë për ta treguar lirinë time, të prishja rendin e përcaktuar të gjërave. Mua më rëndon që ne rrotullohemi bashkë me këtë copë trupi qiellor ku jemi duke u sjellë vërdallë gjithmonë njësoj, brenda së njejtës orbitë. Nuk të rëndet kjo ty?
E pashë me admirim dhe buzëqesha gëzueshëm.
Po ti na prishe gëzimin atë ditë! Fitove lirinë tënde, në kurriz të gëzimit tonë. Thyerja e shishes ne na mërziti, na prishi festën.
E di miku im, por atë ditë unë mendova vetëm për vete. Unë doja t’ju kundërshtoja ju. T’ju tregoja se ka edhe alternativa të tjera në çdo çast. Nuk mendoja për ju. Madje as për vete nuk arrija të mendoja. Ndjeja një gëzim të egër për ta përplasur para syve tuaj atë shishe dhe derdhur magjinë e saj në tokë. Unë isha shkaku i gëzimit tuaj. E kupton? Isha shkak. Pra isha zhytur në një lidhje shkak – pasojë që është zinxhiri ku njerëzit janë kredhur prej mijra vjetësh. Aq më shumë një zinxhir i veshur me vellon e arsyes. Po ta peshoj sot, kush vlen më shumë, një moment gëzimi kolektiv, apo një akt lirie individuale, unë edhe sot them që ky i dyti është një diamant i rrallë përpara baltës të haresë kolektive. Kuptohet atëhere nuk e mendoja këtë, vetëm e ndjeja, kuptimin e asaj që bëra, e mora vetëm dekada më pas.
Nuk u pendove?
Po. Sapo lëshova shishen nga dora, sapo ndjeva që ajo nuk ishte më nën kontrollin e duarve të mia, pra të vullnetit tim, u pendova.
Por, ishte vonë?
Po. Por më pas kuptova se një pendesë më pas aktit të lirë që plotëson një vullnet kundër normave, kundër pritshmërive, po deshe ti edhe kundër moralit, kundër logjikës, kundër pritshmërive të opinionit, ligjeve fizike, a ku e di unë, nuk është veçse një pretekst për të mbrojtur veten nga brrejtja e ndërgjegjes. Pra, është një gënjeshtër pendimi. Pasi kryen një akt të lirë, që qenia njerëzore nuk e përballon dot ta mbajë më pas mbi supet e mendjes, ajo ka nevojë për pendim. Akti i lirëse shoqërohet me një akt pendese, gjoja pendese.
Nuk mendove se do të mbeteshe përgjithmonë në kujtesën tonë si prishësh i festës?
Unë atë doja. Gjurmët e hidhërimit në fytyrat tuaja më dhanë sigurinë se akti i vullnetit të lirë që sapo kisha kryer, kundër pritshmërive tuaja, kundër interesave të mia, ishin monumenti i lirisë sime, ishin pasqyra ku shihja vullnetin time të lirë që bëhej. Më falni! Nuk jam penduar. Edhe ju pa atë akt nuk do të kujtoheshit për atë ditë, do ta kishit harruar. Thyerja e pritshmërive ja u bën jetën e kaluar të mbetet e gjallë te ju. Unë ju kam dhuruar të kaluarën tuaj që e humbisni në miliona akte idiote që janë konform interesave tuaja, arsyes, pritshmërive, moralit të grupit të miqve. Kjo më ngjallte krrupën atëhere.
E kishim përfunduar kafenë edhe ai edhe unë. E shihja të gëzuar që kishim prekur të shkuarën.
Hera e parë që shpjegohem! – shtoi kur u ndamë te dalja e lokalit. Faleminderit që më pyete. Të paktën nuk do ta marr me vete këtë mister, të thyrjes të magjisë.
E shija me admirim. I skalitur. Por, jo thjesht në fytyrë. Cfarë kishte bërë më shumë se ai Prometeu duke u vjedhur zjarrin perëndive!
E ekzagjeroj? E punë e madhe! Unë nuk isha prezent kur Prometeu i madh kreu vjedhjen e shekujve. Por, isha aty kur ky theu magjinë mbyllur brenda një shisheje.
Aladin, Promete, Muj.
Mirëupafshim mik! – i thashë, duke i shtrënguar fort dorën.
Ai më pa qetë, zgjati dorën lehtë, ma la atë në dorën time dhe pa asnjë entuziazëm, u largua me hap të lehtë.

Lajmet e fundit nga